سوگواری شبکه های اجتماعی

خبر اگرچه ساده بود اما بعد از شنیدنش لحظاتی همراه با شوک و بهت را رقم می زد؛ آنچنان که به شایعه شبیه تر می ماند. شاید به همین دلیل هم بسیاری بعد از انتشار خبر، انتظار تکذیب داشتند. حتی برخی در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی آن را نقل می کردند؛ "تکذیب می شود"، "مگر امکان دارد"؟! "ایران بدون هاشمی رفسنجانی؟ مگر میشود!" هر چند که این خواسته و تصور بسیاری بود، از دوست گرفته تا دشمن؛ اما آنچه تایید شد بهت و شوک بود. آیت الله هاشمی رفسنجانی در سن هشتاد و دو سالگی و به دلیل حمله قلبی فوت کرد. این خبر شوک بزرگ سال ۹۵ برای ایرانیان و نخستین شوک جهانی در سال ۲۰۱۷ بود. کوتاه بودن فاصله رویداد از انتقال به بیمارستان شهدای تجریش تا اعلام فوت هم بر این بهت افزود، آن هم در حالی که افراد نزدیک به او اذعان داشتند که ظهر همان روز در جلسع مجمع تشخیص مصلحت نظام حضور یافته و بعد از اتمام جلسه هم بشاش و سرحال بوده است.
اما به فاصله کوتاهی بعد از انتشار این خبر فضای مجازی نه تنها در ایران که در کل جهان تحت الشعاع آن قرار گرفت. خبر ساده بود اما بهت دوست و دشمن را برانگیخت. در کمتر از یک ساعت از انتشار خبر و در حالی که هنوز ابعاد وقوع آن روشن نشده بود فضای مجازی و شبکه های اجتماعی پر شدند از عکس ها و یادداشت هایی که نشان دهنده سیر حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی در تاریخ ایران بود. حضوری پر فراز و نشیبی که حدود ۶ دهه سابقه داشت. با تایید خبر فوت وی صفحه های اینستاگرام، تلگرام، تویٔیتر، یوتیوب و فیسبوک کاربران اینترنتی پر بود از تصاویر اتفاقات مهمی که آیت ا  هاشمی رفسنجانی در آنها نقش ایفا کرده بود از انقلاب و جنگ گرفته تا تاثیرگذاری که در دوران پس از جنگ و سازندگی داشت، دورانی که حالا دیگر با نام او گره خورده است. به هر حال با توجه به اینکه هاشمی رفسنجانی جایگاه ویژه ای در سال های پس از انقلاب ایران داشت؛ این امری طبیعی بود که عده ای به نیکی از او یاد و عده اندکی انتقاد کنند اما نکته مشترک در میان ترکیبی از ناراحتی، غم و بی تفاوتی ها، نا باوری از نبودن هاشمی رفسنجانی بود که برخی ادامه حیات ایران پس از او را هم متصور نبودند.
توییتر؛ رسانه سیاسیون و نخبگان
توییتر به عنوان رسانه ای نوشتاری که بیشترین کاربرد را بین سیاستمدران، نخبگان و روشنفکران دارد لحظاتی پس از انتشار خبر درگذشت آیت الله به عنوان یکی از شخصیت های برجسته و تاثیرگذار در نظام جمهوری اسلامی ایران شاهد حضور پرتعداد کاربران خود شد. به گونه ای که در کمتر از یک ساعت هشتگ #Rafsanjani، به یکی از پر کاربردترین هشتگ های توئیتر تبدیل شد و حتی نمونه فارسی آن هم یعنی هشتگ #هاشمی_رفسنجانی هم برای معدود دفعات در میان ترندهای پرتعداد این رسانه نوشتاری قرار گرفت. به فاصله حدود چهارساعت هشتک #rafsanjani در توییت انگلیسی به ترند یک جهان مبدل شد و هشتگ فارسی #هاشمی_رفسنجانی هم سومین هشتگ محبوب توییتر شد. مدتهاست که رسانه های اجتماعی از این دست تبدیل به سریع ترین و
موثرترین ابزارها برای اطلاع رسانی شده اند. بر همین اساس هم واکنش ها در توئیتر گسترده بود و کاربران ایرانی و خارجی بلافاصله اقدام به اطلاع رسانی و اعلام ناباوری خود کردند. سیاستمداران و چهره های شناخته شده ای که در داخل یا در سطح جهان از این رسانه استفاده می کنند و حتی رسانه های مکتوب و آنلاین، ابتدا از طریق رسانه های اجتماعی نسبت به فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی واکنش نشان دادند. به عنوان نمونه "نارندرا مودی" نخست وزیر هند در حساب توییتر خود از طرف یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون نفر از هموطنانش عمیق ترین تسلیت ها را برای درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی به ملت ایران ابراز داشت.
همچنین نماینده سازمان ملل متحد در ایران درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی از طرف تمام کارکنان این سازمان تسلیت گفت. خالد بن احمد، وزیر خارجه بحرین درگذشت رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام را تسلیت گفت. همچنین عبد الله گل رییس جمهور سابق ترکیه در پیامی تویٔیتری در گذشته آیت الله هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت. مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه هم با انتشار پیامی در صفحه توییتر خود نوشت: "از شنیدن خبر فوت هاشمی رفسنجانی، رییس جمهور پیشین ایران به شدت متاثر شدم. باشد که خداوند روح وی را در آرامش قرار دهد."
با وجود اینکه توییتر از جمله رسانه هایی است که در ایران استفاده از آن با محدودیت روبروست و کاربران بدون استفاده از ابزارهای خاص نمی توانند از آن استفاده کنند اما با همه این اوصاف نه تنها از طرف عموم مردم و نخبگان که از طرف سیاسیونی که برخی خود در این محدودیت موثر بوده اند هم مورد استفاده قرار می گیرد و در این مورد خاص هم قرار گرفت. برهمین اساس در کنار چهره های خارجی و سیاستمداران، چهره های داخلی هم این رسانه نوشتاری را ابزاری برای همدردی و ابراز احساسات خود انتخاب کردند. در کنار پیام های رسمی که از طرف سیاستمداران برای به منظور بیان تسلیت منتشر شد افرادی مانند غلامعلی حدادعادل، محسن رضایی، حساب کاربری منتسب به دفتر رهبر معظم انقلاب به هر دو زبان فارسی و انگلیسی، حساب توییتری حسن روحانی رییس جمهوری، محمدجواد ظریف و بسیاری از سیاستمدران و چهره های حاضر در توییتر هم با انتشار پیام هایی نسبت به این واقعه واکنش نشان دادند. توییتر حسن روحانی به فاصله کمی از تایید خبر فوت و خروج رییس جمهوری از بیمارستان شهدای تجریش که برای دیدار با آیت الله هاشمی رفسنجانی در آنجا حضور یافته بود، چنین منتشر کرد: "روح بزرگمرد انقلاب و سیاست، مظهر صبر و استقامت به آسمان عروج کرد." روحانی به
فاصله کمی در پیامی دیگر نوشت: "امروز اسلام سرمایه های پرارزش، ایران امیری بزرگ، انقلاب اسلامی پرچمداری شجاع ونظام مُدبر کم نظیر را ازدست داد."
اما این تنها سیاستمداران نبودند که با استفاده از توییتر، تاثر خود از این واقعه را اعلام کردند؛ تقریبا به فاصله بعد از تایید خبر فوت آیت الله هاشمی، علاوه بر اینکه به صدر اخبار در جهان مبدل شد و حساب توییترهای رسانه های مکتوب و آنلاین هم علاوه بر کاربران عمومی آن را به سرعت منتشر کردند.
آلبوم کاربران اینستاگرام برای فوت آیت الله
اینستاگرام هم به عنوان یکی از رسانه های فضای مجازی پرکاربرد در میان ایرانیان با فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی بنا به خاصیت عکس محوری، در آن واقعه به آلبومی از عکس های خصوصی و رسمی هاشمی رفسنجانی  تبدیل شد. کاربران این رسانه با به اشتراک گذاشتن  عکس هایی از ایشان  در انتشار خبر درگذشت او خود را سهیم کردند. این رسانه از محدودیت های رسمی در ایران برخوردار نیست و به راحتی در دسترس همگان قرار دارد و شب و روز بعد از فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی، هزاران عکس و متن  درخصوص او منتشر شد. اما یکی از اولین واکنش های رسمی در این شبکه اجتماعی به حجت الاسلام و المسلمین سیدحسن خمینی مربوط می شد؛ او در این واکنش اینستاگرامی با انتشار عکسی که آیت الله هاشمی رفسنجانی را در کنار پدر بزرگش حضرت امام خمینی(ره) نشان می داد نوشت: "ان لله و انا الیه راجعون."
مقامات و سیاستمداران در کنار انتشار پیام های رسمی قسمتی از پیام تسلیت خود را به همراه عکسه ای مدنظر خود بر روی صفحه ایسنتاگرام خود به اشتراک عمومی گذاشتند. حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری هم که از نزدیک ترین افراد به آیت الله محسوب می شد قسمتی از پیام تسلیت خود را به همراه عکسی که او را در حال دیده بوسی با هاشمی رفسنجانی نشان می داد منتشر کرد. حجت الاسلام ناطق نوری در آن زمان معاون بازرسی دفتر مقام معظم رهبری بود. به همین روال دیگر مقامات مانند علی ریجانی رییس مجلس شورای اسلامی، محمدرضا عارف رییس فراکسیون امید، وزرا و دیگر چهره های شناخته شده با انتشار عکس و فیلم  در این رسانه نسبت به درگذشت رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام واکنش نشان دادند. در این میان تنها صفحه ای که نسبت به این اتفاق واکنشی نداشت و بعد چند روز به یک پیام رسمی اکتفا کرد، صفحه اینستاگرام محمود احمدی نژاد، رییس دولت نهم و دهم بود که در زمان حیات بود آیت الله هاشمی رفسنجانی رفتارهای تندی نسبت به وی داشت و حال رسانه ها و افکارعمومی کنجکاو و منتظر عکس العمل نسبت به این اتفاق بودند. این بی تفاوتی البته از چشم رسانه ها دور نماند و بارها با انتشار عکس هایی از صفحه رسمی احمدی نژاد تاکید شد که او نسبت به فوت هاشمی رفسنجانی واکنشی نداشته است.
تلگرام پرکاربردترین رسانه کشور به حساب می آید. هم بین سیاستمداران و نخبگان و هم بین عموم مردم از توجه ویژه ای برخوردار است. کانال های تلگرامی این روزها گوی سبقت را از رسانه های آنلاین ربوده اند و به همین دلیل هم در صدر سریعترین های انتشار اخبار قرار دارد. در این رسانه هم مانند دیگر ابزار فضای مجازی درگذشت رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام به 
سرعت دست به دست شد و سیاستمدارانی که کانالی با نام خود در تلگرام داشتند پیام های تسلیت خود را از این طریق هم منتشر کردند.