خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی – انقلاب و پیروزی

تحلیل آیت الله هاشمی رفسنجانی از مخالفت علما با تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتیتاریخ : 15/7/1341 در روز 15 مهرماه 1341، رژیم شاه، طبق یک طرح و برنامه از قبل تعیین شده، لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی را تصویب کرد. در این مصوبه دولت، قید "اسلام" را از شرایط انتخاب کنندگان و انتخابشوندگان حذف و به جای تحلیف و قسم خوردن به "قرآن مجید" قسم به "کتاب آسمانی" را قید کرده بود، وشرط ذکوریت را نیز که در قانون اساسی به آن تصریح شده بود، حذف و به جای آن، شرط جدید "باسواد"جایگزین شده بود. گرچه ظاهر این تغییر و تجدید، نشان دهنده نوعی توسعه‌ نگری و رفرمی بود که در پرتوآن به زنان حق رأی و دخالت در سرنوشت اجتماعی می‌داد، اما این عمل سیاسی، در حقیقت پوششی برای خارج کردن حاکمیت مذهب رسمی "اسلام" از صحنه مقررات اجتماعی و اجرایی کشور و خلع‌سلاح کردن ومنزوی نمودن روحانیان و علمای اسلام و جلوگیری از دخالت آنان در سیاست و سرنوشت کشور بود. باتوجه به این فرایندها و به دنبال انتشار خبر تصویبنامه در جراید، از طرف امام خمینی و سایر مراجع تقلید و از طرف روحانیون حوزه علمیه قم و سایر شهرستانهای ایران و حوزه علمیه نجف اشرف، مخالفتهای بی‌سابقه‌ای برعلیه تصویبنامه شاه آغاز شد. در اثر اعتراضات و به خاطر اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها و تلگرافهای بسیار زیادی که از قم و شهرستانهای ایران و نجف اشرف، به سوی تهران و دربار سرازیر شد، رژیم مجبورشد در تاریخ 7 آذر ماه 1341 لغو تصویبنامه را طی تلگرافهایی به سه تن از علمای قم (آیت‌الله گلپایگانی،آیت الله مرعشی نجفی، و آیت‌الله شریعتمداری) و طی نامه‌هایی به علمای تهران اعلام نماید.اما چون امام خمینی (ره) سعی داشتند دولت و رژیم را عقب نشینی داده و از فرصت به دست آمده، کمالاستفاده را بنمایند طی نامه و پیغامهایی، از علما و مردم خواستند، تا دولت رسماً خبر لغو تصویبنامه را درجراید اعلام نکرده، به مبارزات خود ادامه دهند. در اثر این موضع‌گیری بسیار حساس و حیاتی، رژیم وادارشد، دستور درج این خبر را در روزنامه‌های روزشنبه 10/9/1341، بدهد. منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 58-1357 ، انقلاب و پیروزی، زیر نظر عباس بشیری