تفسیر آیات قرآن کریم – سوره هود – آیه ۸۶ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

بَقِیَّةُ اللّهِ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ وَمَا أَنَاْ عَلَیْکُم بحَفِیظٍ

باز نهاده خداوند برای شما بهتر است ، اگر مؤمن باشید و من نگهبان شمانیستم».

 

1ـ منافع به دست آمده از کسب و تجارت عادلانه و بدون اجحاف ، منافعی حلال و نیکوست.

 

بقیّت الله خیر لکم

سخن از مبادله و رعایت قسط در معاملات ، می تواند قرینه بر این باشد که مراد از «بقیت» (باقی مانده) سودهایی باشد که از معاملات و مبادلات عادلانه برای فروشندگان باقی می ماند.

 

2ـ منافع حلال و به دست آمده از تجارتهای عادلانه و خالی از ظلم و اجحاف ، عطای الهی است.

 

بقیّت الله خیر لکم

برداشت فوق ، از اضافه شدن «بقیّت» به «الله» استفاده می شود.

 

3ـ تنها اهل ایمان ، نیکویی منافع حلال و عادلانه و نادرست بودن منافع حرام و ظالمانه را باور خواهند کرد.

 

بقیّت الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین

چون خیر بودن منافع حلال و عادلانه مشروط به ایمان نیست; یعنی، چه جامعه مؤمن باشد و چه نباشد، قسط و عدالت برای آنان خیر است، گفته شده «إن کنتم مؤمنین» شرطِ باور کردن و فهمیدن است; یعنی، اگر مؤمن شوید، می فهمید که منافع حلال خیر است و گرنه باور نخواهید کرد.

 

4ـ خیر بودن منافع حلال و تجارتهای عادلانه و سعادت آفرینی معارف و احکام الهی ، از تعالیم شعیب(ع) به مردم خویش

 

یـقوم ... بقیّت الله خیر لکم

 

5ـ خیر و سعادت امتها ، در ایمان و باور به معارف الهی و عمل به احکام دین است.

 

بقیّت الله خیر لکم

برخی از مفسران مراد از «بقیّت الله» را اطاعت از خدا و برخی مقصود از آن را احکام و معارف دانسته اند. برداشت فوق، براساس این نظریه است.

 

6ـ شعیب(ع)، به مردم مدین ابلاغ کرد که هرگز درصدد اجبار آنان به پذیرش تعالیمش نخواهد بود.

 

و ما أنا علیکم بحفیظ

«حفیظ» به معنای مراقب و نگهبان است و چون به «علی» متعدی شده، معنای تسلط نیز در آن اشراب شده است. بنابراین «و ما أنا...»; یعنی، من موظف نیستم از سر جبر شما را از اعمال ناروا باز دارم و به اعمال شایسته سوق دهم.

 

7ـ پیامبران ، مأمور به واداشتن مردم و اجبار آنان به پذیرش معارف و احکام الهی نیستند.

 

و ما أنا علیکم بحفیظ

 

8ـ «عن الباقر(ع): ... نحن والله بقیة الله فی أرضه ...;(1)

 

از امام باقر(ع) روایت شده است: ... به خدا سوگند ما «بقیة الله» در زمین هستیم».

ائمه(ع):

مقامات ائمه(ع) 8

احکام: 1

انبیا:

محدوده مسؤولیت انبیا 7

ایمان:

آثار ایمان 5; ایمان به تعالیم دین 5

بقیّة اللّه:

مراد از بقیّة اللّه 8

تجارت:

احکام تجارت 1; حلّیت منافع تجارت 1; خیریت تجارت حلال 4; عدالت در تجارت 1، 2; منافع تجارت 2

تکلیف:

آثار عمل به تکلیف 5

حلالها: 1

خدا:

عطایای خدا 2

خیر:

عوامل خیر 5

دین:

خیریت تعالیم دین 4; نفی اکراه در دین 6، 7

روایت: 8

سعادت:

عوامل سعادت 4، 5

شعیب(ع):

آزادی در شریعت شعیب(ع) 6; تعالیم شعیب(ع) 4، 6

مؤمنان:

درک مؤمنان 3; عقیده مؤمنان 3; فضایل مؤمنان 3; مؤمنان و تخلفات اقتصادی 3

منافع:

خیریت منافع حلال 3، 4; منافع حلال 1، 2; نادرستی منافع حرام 3

 

پی نوشت ها :

 

1. بحارالأنوار ، ج 69 ، ص 188 ، ح 9; بحارالأنوار ، ج 46 ، ص 312 ، ح 1.