تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نحل – آیه ۸۶ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَإِذَا رَأی الَّذینَ أَشْرَکُواْ شُرَکَاءهُمْ قَالُواْ رَبَّنَا هَـؤُلاء شُرَکَآؤُنَا الَّذینَ کُنَّا نَدْعُوْ مِن دُونِکَ فَألْقَوْا إِلَیْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّکُمْ لَکَاذبُونَ

و کسانی که شرک ورزیده اند چون شریکان [عبادت] خود را ببینند می گویند: پروردگارا! اینانند شریکان ما که جز تو می خواندیم; پس [شریکان] پاسخشان دهند که راستی شما دروغگویید.

1- مشرکان، هنگام مواجه با معبودهای دروغین خویش در قیامت، به مشاجره با آنان برمی خیزند.

و إذا رءا الذین أشرکوا شرکاءهم قالوا ربّنا هـؤلاء شرکاؤنا

2- مشرکان، در قیامت با خداوند سخن می گویند و از معبودهایشان شکایت می کنند.

قالوا ربّنا هـؤلاء شرکاؤنا

جمله «فألقوا إلیهم القول ...» می تواند قرینه باشد بر اینکه سخن مشرکان (قالوا ...) به عنوان شکایت ادا می شود.

3- مشرکان، در قیامت به ربوبیت خدای یگانه، اقرار می کنند.

قالوا ربّنا هـؤلاء شرکاؤنا

4- مشرکان، در قیامت به گناه و خطا بودن شرک مستمر خویش اعتراف می کنند.

هـؤلاء شرکاؤنا الذین کنّا ندعوا من دونک

5- تلاش مشرکان در قیامت برای دخیل شمردن معبودهای دروغینشان در گمراهی خویش *

و إذا رءا الذین أشرکوا شرکاءهم قالوا ربّنا هـؤلاء شرکاؤنا الذین کنّا ندعوا من دونک

برداشت فوق، بر این احتمال استوار است که غرض مشرکان از نمایاندن معبودهای دروغین خویش، کاستن از بار گناه خویش و نهاندن آن بر دوش معبودها باشد.

6- ادعای مشرکان در قیامت مبنی بر شریک بودن معبودها برای خدا، از سوی خود معبودها تکذیب خواهد شد.

فألقوا إلیهم القول إنکم لکـذبون

شکوائیه مشرکان از معبودهایشان در قیامت (قالوا هـؤلاء ...)، ممکن است به این خاطر باشد که آنان معبودها را عامل گمراهی خود قلمداد می کنند. از این رو تکذیب معبودها می تواند مربوط به همین ادعا باشد.

اقرار

اقرار به ربوبیت خدا 3 ; اقرار به گناه 4

مشرکان

اقرار اخروی مشرکان 3، 4; تکذیب ادعای مشرکان 6; تکلم مشرکان با خدا 2; تلاش اخروی مشرکان 5; شکایت اخروی مشرکان 2; عوامل گمراهی مشرکان 5; مجادله اخروی مشرکان 1; مشرکان در قیامت 5، 6; مشرکان و معبودان باطل 1

معبودان باطل

تکذیبهای معبودان باطل 6; شکایت از معبودان باطل 2; مجادله با معبودان باطل 1; نقش معبودان باطل 5