تفسیر آیات قرآن کریم – سوره هود – آیه ۶۴ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَیَا قَوْمِ هَـذهِ نَاقَةُ اللّهِ لَکُمْ آیَةً فَذَرُوهَا تَأْکُلْ فِی أَرْضِ اللّهِ وَلاَ تَمَسُّوهَا بسُوءٍ فَیَأْخُذَکُمْ عَذَابٌ قَرِیبٌ

«و ای قوم من! این ناقه خداست که آیت و نشانه ای است برای شما; پس رهایش بگذارید در زمین خدا به چرا پردازد و هیچ گزندی به آن نرسانید که در نتیجه عذابی زود هنگام شما را خواهد گرفت».

1ـ پیدایش شتری به اراده خداوند و بدون جریان اسباب و علل عادی ، معجزه صالح(ع) برای اثبات رسالت خویش

و یـقوم هـذه ناقة الله لکم ءایة

2ـ ناقه صالح ، آیه و معجزه ای بزرگ و دارای اهمیتی خاص بود.

هـذه ناقة الله لکم ءایة

اضافه «ناقة» به «الله» علاوه بر اینکه اشاره به پیدایش ناقه صالح بدون جریان علل عادی دارد ، گویای عظمت و بزرگی ناقه نیز می باشد.

3ـ صالح(ع) با برخوردی عاطفی ، قوم خویش را با خصوصیات معجزه خویش آشنا ساخت.

و یـقوم هـذه ناقة الله

تعبیر «یا قوم» (ای مردم من) حکایت از مهربانی و عطوفت دارد.

4ـ صالح(ع) از قوم خویش خواست تا ناقه را برای چریدن آزاد بگذارند.

فذروها تأکل فی أرض الله

5ـ صالح(ع) ، برحذر دارنده قوم ثمود از ایجاد هرگونه مزاحمت و آزاررسانی به ناقه

و لاتمسوها بسوء

6ـ صالح(ع) ، قوم خود را در صورت آزاررسانی به ناقه و بازداشتن آن از چرا ، به عذابی زودرس هشدار داد.

و لاتمسوها بسوء فیأخذکم عذاب قریب

7ـ زمین و روییدنیهای آن، ملک خداوند است.

فذروها تأکل فی أرض الله

برداشت فوق، از اضافه «أرض» به «الله» استفاده شده است.

8ـ مالکیت خداوند بر چراگاهها ، دلیل صالح(ع) بر لزوم آزاد گذاشتن ناقه برای چریدن در هر کجای زمین

هـذه ناقة الله ... فذروها تأکل فی أرض الله

تعبیرهای «ناقه خدا» و «زمین خدا» در حقیقت استدلال صالح(ع) بر لزوم آزادگذاری ناقه برای چریدن بود; یعنی ، چون ناقه از آنِ خداست و زمین نیز از آنِ اوست ، روا نیست ناقه را از چریدن باز دارید.

9ـ آزادی ناقه صالح برای چریدن ، در تضاد با منافع قوم ثمود

فذروها تأکل فی أرض الله و لاتمسوها بسوء

تهدید شدن قوم ثمود به عذاب در صورت بازداری ناقه از چریدن، نشان می دهد که سلامتی ناقه ازسوی آنان، درخطر بود وآنها آزادی ناقه را برای چرا، به سودخویش نمی دیدند.

10ـ «عن أبی جعفر(ع) قال: إن رسول الله(ص) سأل جبرئیل(ع): ... فقال: یا محمد(ص) ان صالحاً بعث إلی قومه ... قالوا: یا صالح ادع لنا ربک یخرج لنا من هـذا الجبل الساعة ناقة حمراء شقراء وبراء عشراء بین جنبیها میل ... فسأل الله تعالی صالح ذلک فانصدع الجبل صدعاً ... ثم اضطرب ذلک الجبل ... ثم لم یفجأهم إلاّ رأسها ... ثم خرج سائر جسدها ثم استوت قائمة علی الأرض ...;(1)

از امام باقر(ع) روایت شده است که رسول خدا از جبرئیل [درباره قوم صالح] سؤال فرمود ، ... جبرئیل گفت: ای محمد! صالح به سوی قومش مبعوث شد ... به او گفتند: ای صالح! برای ما از پروردگارت بخواه که همین لحظه از این کوه شتری بیرون آورد قرمز پررنگ و پرکرک که ده ماه از حملش گذشته و بین دو پهلویش یک میل فاصله باشد ... آن گاه صالح این را از خدا خواست و کوه شکاف بزرگی برداشت ... سپس به لرزه درآمد ... ناگهان سر شتر از کوه بیرون آمد ... سپس باقی جسدش خارج شد و روی زمین ایستاد ...».

خدا:

اراده خدا 1; مالکیت خدا 7، 8

روایت: 10

زمین:

مالک زمین 7

صالح(ع):

آثار اذیت شتر صالح(ع) 6; آزادی شتر صالح(ع) 9; احتجاج صالح(ع) 8; انذارهای صالح(ع) 6; اهمیت معجزه صالح(ع) 2; خواسته های صالح(ع) 4; چرای شتر صالح(ع) 4، 8; دلایل آزادی شتر صالح(ع) 8; دلایل نبوت صالح(ع) 1; روش تبلیغ صالح(ع) 3; شتر صالح(ع) 10; صالح(ع) و قوم ثمود 3، 4، 5، 8; قصه صالح(ع) 4، 5، 6، 8، 10; معجزه صالح(ع) 1، 10; مهربانی صالح(ع) 3; نهی از اذیت شتر صالح(ع) 5; نواهی صالح(ع) 5

عذاب:

هشدار به عذاب 6

قوم ثمود:

احتجاج با قوم ثمود 8; انذار قوم ثمود 6; منافع قوم ثمود 9

گیاهان:

مالک گیاهان 7

معجزه:

معجزه شتر صالح 1، 2

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 8، ص 185، ح 213; تفسیر برهان، ج 2، ص 225، ح 3.