تفسیر آیات قرآن کریم – سوره هود – آیه ۵۲ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَیَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ یُرْسلِ السَّمَاء عَلَیْکُم مِّدْرَارًا وَیَزدْکُمْ قُوَّةً إِلَی قُوَّتِکُمْ وَلاَ تَتَوَلَّوْاْ مُجْرِمِینَ

و ای قوم من! از پروردگارتان آمرزش بخواهید. آن گاه به سوی او بازگردید. [اگر چنین کنید] ابرهایی که ریزشی فراوان دارند ، بر شما می فرستد و نیرویی بر نیرویتان می افزاید و مبادا تبه کارانه روی برتابید».

 

1ـ ضرورت استغفار به درگاه خدا و طلب آمرزش گناهان از او

و یـقوم استغفروا ربکم

 

2ـ طلب بخشایش گناهان از خداوند ، حرکت به سوی او و استغفار از شرک ، از توصیه هاو پیامهای هود(ع)به مردم خویش

و یـقوم استغفروا ربکم ثم توبوا إلیه

 

3ـ بخشایش گناهان ، پرتوی از ربوبیت خداوند است.

استغفروا ربکم

 

4ـ حصر ربوبیت به خداوند و او را مدبر امور همگان دانستن، از تعالیم هود(ع) به قوم خویش

استغفروا ربکم

 

5ـ لزوم حرکت به سوی خدا و تقرب به درگاه او

ثم توبوا إلیه

عطف «توبه» بر «استغفار» نشانه مغایرت آن دو است که با توجه به معنای توبه (رجوع) می توان گفت: «توبوا إلیه»; یعنی ، [با اطاعت از خداوند] به سوی او تغییر جهت دهید.

 

6ـ استغفار از گناهان ، گرایش به توحید و پرستش خدا ، مقدمه هایی لازم برای حرکت به سوی خداوند و تقرب به درگاه او

و یـقوم استغفروا ربکم ثم توبوا إلیه

برداشت فوق ، با توجه به کلمه «ثم» ـ که جمله «توبوا إلیه» را بر «استغفروا ربکم» عطف کرده ـ به دست می آید.

 

7ـ خداوند ، گسیل دهنده ابرها و نازل کننده باران

یرسل السماء علیکم مدرارًا

مراد از «سماء» به مناسبت مورد، ابر است و «مدراراً» صیغه مبالغه و به معنای بسیار بارنده می باشد.

 

8ـ نزول بارانهای فراوان ، در صورت پرهیز از شرک و گرایش به توحید و پرستش خدا ، از نویدهای هود(ع) به قوم خویش

و یـقوم استغفروا ربکم ثم توبوا إلیه یرسل السماء علیکم مدرارًا

فعل مضارع «یرسل» به اصطلاح در جواب فعل امر (استغفروا ربکم ثم توبوا إلیه) قرار گرفته و با «إنْ» شرطیه مقدر مجزوم شده است; یعنی: «إنْ تستغفروا و تتوبوا یرسل ...; اگر استغفار کنید و به سوی خدا حرکت کنید، او ابرهای پر باران را برای شما خواهد فرستاد».

 

9ـ قوم عاد ، بر اثر شرک ورزی و ارتکاب گناه ، به کمبود باران مبتلا شده بودند.

ثم توبوا إلیه یرسل السماء علیکم مدرارًا

نوید به نزول باران و فراوانی آن ، آن گاه می توانست مؤثر باشد و مردمان را به پذیرش تعالیم و دستورهای هود(ع) گرایش دهد که آنان از کمبود باران در زحمت باشند.

 

10ـ شرک ورزی ، ارتکاب گناهان و مخالفت با پیامبران الهی ، از عوامل کمبود موهبتهای دنیوی است.

استغفروا ربکم ثم توبوا إلیه یرسل السماء علیکم مدرارًا و یزدکم قوّة

 

11ـ توحید، پرستش خدای یکتا و استغفار از گناهان ، مؤثر در برخوردار شدن جامعه های بشری از موهبتها و برکات دنیوی است.

استغفروا ربکم ثم توبوا إلیه یرسل السماء ... و یزدکم قوّة

 

12ـ قوم عاد ، مردمی قوی و نیرومند بودند.

و یزدکم قوّة إلی قوّتکم

 

13ـ هود(ع) مردم خویش را در صورت استغفار از گناهان ، گرایش به توحید و پرستش خدا ، به افزایش نیرو و توانشان بشارت داد.

 

و یـقوم استغفروا ربکم ثم توبوا إلیه ... یزدکم قوّة إلی قوّتکم

«یزدکم» عطف بر «یرسل» و جواب برای شرط مقدر می باشد; یعنی: «إن تستغفروا ... یزدکم; اگر استغفار کنید و ... خداوند نیروی شما را افزایش می دهد».

 

14ـ به وجود آوردن جامعه های نیرومند و توانا، از هدفهای پیامبران وادیان الهی است.

و یزدکم قوّة إلی قوّتکم

 

15ـ آبادانی و برخوردار شدن جامعه های بشری از نعمتها و موهبتهای دنیوی ، از اهداف پیامبران و ادیان الهی است.

یرسل السماء علیکم مدرارًا و یزدکم قوّة إلی قوّتکم

 

16ـ آبادانی و رونق اقتصادی ، زمینه ساز قدرت و نیرومندی جوامع است.

یرسل السماء علیکم مدرارًا و یزدکم قوّة إلی قوّتکم

 

17ـ عوامل طبیعی و فعل و انفعالات در هستی ، به دست خدا و در اختیار اوست.

یرسل السماء علیکم مدرارًا و یزدکم قوّة

 

18ـ سلطه و حاکمیت خداوند بر هستی ، از تعالیم هود(ع) به مردم خویش

یرسل السماء علیکم مدرارًا و یزدکم قوّة إلی قوّتکم

 

19ـ اعمال و عقاید جامعه های مؤثر در رویدادهای طبیعی است.

و یـقوم استغفروا ربکم ... یرسل السماء علیکم مدرارًا

 

20ـ هود(ع) از قوم عاد خواست تا از دعوتش (پذیرش توحید ، یکتاپرستی و ترک شرک و استغفار از گناهان) اعراض نکنند و بر گناه خویش اصرار نورزند.

و لاتتولوا مجرمین

«تولّی» (مصدر لاتتولوا) به معنای اعراض کردن و نپذیرفتن است.

 

21ـ اعراض کنندگان از تعالیم پیامبران و معارف دین ، مجرم و گنهکارند.

و لاتتولوا مجرمین

آفرینش:

حاکم آفرینش 17، 18; عوامل مؤثر در تحولات آفرینش 19; منشأ تحولات آفرینش 17

آمرزش:

منشأ آمرزش 3

ابتلا:

ابتلا به کمبود باران 9

ابرها:

منشأ حرکت ابرها 7

ادیان:

ادیان و آبادانی دنیا 15; ادیان و جامعه قدرتمند 14; اهداف ادیان 14، 15

استغفار:

آثار استغفار 11، 13; استغفار از شرک 2; اهمیت استغفار 1، 6; توصیه به استغفار 2; دعوت به استغفار 20

اقتصاد:

آثار رشد اقتصاد ی 16

امکانات مادی:

عوامل کمبود امکانات مادی 10; موجبات امکانات مادی 11

 

امور:

منشأ تدبیر امور 17

انبیا:

آثار مخالفت با انبیا 10; انبیا و آبادانی دنیا 15; انبیا و جامعه قدرتمند 14; انبیا و نعمت 15; اهداف انبیا 14، 15; گناه معرضان از انبیا 21

باران:

منشأ نزول باران 7

بازگشت به خدا: 2

اهمیت بازگشت به خدا  5; زمینه بازگشت به خدا 5، 6

بشارت:

بشارت ازدیاد قدرت 13; بشارت باران 8

تقرب:

اهمیت تقرب 5; زمینه تقرب 6

توحید:

آثار توحید عبادی11; توحید ربوبی 4; دعوت به توحید عبادی20

جامعه:

زمینه قدرت جامعه 16

خدا:

اختصاصات خدا 4; اختیارات خدا 17; افعال خدا 7; حاکمیت خدا 17، 18; نشانه های ربوبیت خدا 3

دین:

گناه معرضان از دین 21

شرک:

آثار اجتناب از شرک 8; آثار شرک 9، 10; استغفار از شرک 2; دعوت به اجتناب از شرک 20

عبادت:

آثار عبادت خدا 8، 13; اهمیت عبادت خدا 6

عقیده:

آثار عقیده 19

عمل:

آثار عمل 19

عوامل طبیعی:

نقش عوامل طبیعی 17

قوم عاد:

ابتلای قوم عاد 9; بشارت به قوم عاد 8، 13; تاریخ قوم عاد 9; توصیه به قوم عاد 2; دعوت ازقوم عاد 20; شرک قوم عاد 9; صفات قوم عاد12; قدرت قوم عاد 12; قوم عاد و کمبود باران 9; گناه قوم عاد 9 

گرایشها:

آثار گرایش به توحید 8، 13; اهمیت گرایش به توحید 6

گناه:

آثار گناه 9، 10; آمرزش گناه 3

گناهکاران: 21

هود(ع):

بشارتهای هود(ع) 8، 13; تعالیم هود(ع) 2، 4، 18; دعوتهای هود(ع) 20; قصه هود(ع) 2، 20; هود(ع) و قوم عاد 4، 8، 13، 18، 20