تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نمل – آیه 81 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَمَا أَنتَ بهَادی الْعُمْیِ عَن ضَلَالَتِهِمْ إِن تُسْمِعُ إِلَّا مَن یُؤْمِنُ بآیَاتِنَا فَهُم مُّسْلِمُونَ

و تو هدایت کننده کوران از گمراهی شان نیستی و نمی توانی [حق را] بشنوانی جز به کسانی که به آیات ما ایمان می آورند و در نتیجه تسلیم [حق ]هستند.

 

1 - برخی از گمراهان، گرفتار کوردلی و فاقد زمینه هدایت

 

و ما أنت بهـدی العمی عن ضلـلتهم

 

2 - بی تأثیر بودن قوی ترین هدایتگران و نیرومندترین هدایت ها، در گمراهان کوردل

 

و ما أنت بهـدی العمی عن ضلـلتهم

از آن جایی که فردی چون پیامبر(ص) ـ که قوی ترین هدایتگر ـ و کتابی چون قرآن ـ که دربردارنده نیرومندترین پیام هدایت است ـ در کوردلانی که زمینه بینش را از دست داده اند، بی تأثیرند، برداشت یاد شده به دست می آید.

 

3 - حق گرایی و حق یابی، نشان بینایی حقیقی در بینش الهی

 

و ما أنت بهـدی العمی عن ضلـلتهم

خداوند، به کسانی که چشم ظاهر دارند; ولی فاقد زمینه شناخت حق و گرایش به آن هستند، عنوان «نابینا» داده است و این بدان معنا است که بینایی در این بینش، به چشم ظاهر نیست; بلکه به حق یابی و حق گرایی است.

 

4 - علاقه و سعی فراوان پیامبر(ص) در هدایت گمراهان

 

و ما أنت بهـدی العمی عن ضلـلتهم

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که اگر تلاش فراوان پیامبر(ص) نبود دلیلی نداشت که خداوند برای آرامش بخشیدن به او یادآور شود که آنان مردگانی کور و کرند و تلاش او برای آنان سودی ندارد.

 

5 - کفر و حق ستیزی دارای مراتب، گونه ها و عوامل مختلف

 

إنّک لاتسمع الموتی و لاتسمع الصمّ ... و ما أنت بهـدی العمی عن ضلـلتهم

از این که در این آیه و در آیه قبل، سه تعبیر مختلف درباره کافران به کار رفته است (1ـ مرده، 2ـ ناشنوای روی برتافته، 3ـ نابینای گمراه)، احتمال می رود که هر یک اشاره به مرتبه و گونه ای از کفر و تعریضی به عوامل متفاوت آن داشته باشد.

 

6 - تنها دل های سلیم و حق پذیر، شایسته بهره مندی از پیام الهی انبیا

 

إن تسمع إلاّ من یؤمن بـایـتنا

مراد از «من یؤمن» کسانی اند که در مقام پذیرش حق می باشند و دل هایشان گرفتار کری و کوری نشده است.

 

7 - بی تأثیر بودن هدایت گری پیامبر(ص) در محرومان از روحیه تسلیم و حق پذیری

 

إن تسمع إلاّ من یؤمن بـایـتنا فهم مسلمون

 

8 - تسلیم بودن در برابر خدا، نمود حقیقی ایمان است.

 

یؤمن بـایـتنا فهم مسلمون

تفریع «هم مسلمون» بر «من یؤمن» بیانگر مطلب یاد شده است.

انبیا

استفاده از تعالیم انبیا 6

ایمان

نشانه های ایمان 8

بصیرت

نشانه های بصیرت 3

تسلیم

تسلیم به خدا 8

حق

آثار حق پذیری 6، 7; عوامل حق ستیزی 5; مراتب حق ستیزی 5

حق طلبی

آثار حق طلبی 3

قلب

آثار قلب سلیم 6

کفر

عوامل کفر 5; مراتب کفر 5

کوردلان 1

هدایت ناپذیری کوردلان 1 2

گمراهان

کوردلی گمراهان 1; هدایت گمراهان 4; هدایت ناپذیری گمراهان 1، 2

محمد(ص)

زمینه تأثیر هدایتهای محمد(ص) 7; علایق محمد(ص) 4; هدایتگری محمد(ص) 4

هدایت ناپذیران 1