تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نحل – آیه ۸۲ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَیْکَ الْبَلاَغُ الْمُبینُ

پس اگر [بعد از این همه دلیل های روشن] روی گرداندند [غم مخور]; زیرا تنها رساندنِ آشکار [پیام رسالت] برعهده تو است.

1- پیامبر(ص)، در قبال روی گردانی کافران از دعوت آن حضرت پس از تبیین آیات الهی بر آنان، مسؤولیتی نداشت.

فإن تولّوا فإنما علیک البلـغ المبین

2- وظیفه پیامبر(ص)، تنها ابلاغ پیام الهی به انسانها بود و نه اجبار مردمان به پذیرش آن پیام.

فإنما علیک البلـغ المبین

حصر در آیه فوق (فإنما علیک ...) حصر اضافی بوده و نسبت به اجبار و اکراه سنجیده شده است.

3- پیامبر(ص)، وظیفه دار به کارگیری مفاهیم روشن و صریح در تبلیغ دین

فإنما علیک البلـغ المبین

«بلاغ» به معنای تبلیغ و رساندن پیام است. توصیف آن به «المبین» (آشکار و روشنگر) بیانگر مطلب یاد شده است.

4- لزوم به کارگیری مفاهیم و مطالب روشن و صریح، در تبلیغ دین

فإنما علیک البلـغ المبین

5- سلب نشدن وظیفه ابلاغ دین از پیامبر(ص) و رهبران الهی، به صرف روی گردانی مردم از آنان

فإن تولّوا فإنما علیک البلـغ المبین

بدین احتمال که معنای آیه چنین باشد که اگر مردم روی گرداندند، تو نباید بار تکلیف را فرو نهی; بلکه باید همچنان به وظیفه ابلاغ پیام الهی همت گماری، برداشت فوق به دست می آید. گفتنی است آمدن جمله «فإنما علیک ...» به صورت جمله اسمیه ـ که دال بر استمرار است ـ مؤید همین برداشت خواهد بود.

6- تسلی دادن خداوند به پیامبر(ص)، برای نگران نبودن از روی گردانی حق ناپذیران

فإن تولّوا فإنما علیک البلـغ المبین

7- امکان روی گردانی انسان از حق و حقایق دینی علی رغم روشن بودن آنها

فإن تولّوا فإنما علیک البلـغ المبین

8- بیان نعمتهای الهی در ابعاد زندگی، از مصادیق «بلاغ مبین» (بیان روشن دین) است.

و الله جعل لکم ممّا خلق ظلـلاً ... کذلک یتمّ نعمته علیک لعلّکم تسلمون ... فإنما علیک البلـغ المبین

در آیات گذشته نعمتهای مختلف خداوند بیان گردید و در پایان اشاره شد که هدف از بیان نعمتها، تسلیم شدن انسانها در برابر خداست و اگر مردم روی گرداندند، وظیفه ای جز همین بیان روشن (بیان نعمتها) نیست.

آیات خدا

تبیین آیات خدا 1

تبلیغ

صراحت در تبلیغ 3، 4

جبرواختیار 2

حق

اعراض از حق 7; اعراض حق ناپذیران 6

خدا

بیان نعمتهای خدا 8

دین

استقامت در تبلیغ دین 5; اعراض از دین 7; اهمیت تبلیغ دین 5; روش تبلیغ دین 3، 4; روش تبیین دین 8; نفی اکراه در دین 2

رهبران دینی

مسؤولیت رهبران دینی 5

کافران

اعراض کافران 1

محمد(ص)

اعراض از محمد(ص) 1; تبلیغ محمد(ص) 2، 3; دلداری به محمد(ص) 6; محدوده مسؤولیت محمد(ص) 1، 2; مسؤولیت محمد(ص) 3، 5