تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قصص – آیه 75 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَنَزَعْنَا مِن کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیدًا فَقُلْنَا هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا کَانُوا یَفْتَرُونَ

و از هر امّتی شاهدی بیرون می آوریم پس [در حضور او به امّت] می گوییم: برهان خود را [برای شرک] بیاورید پس می دانند که حقّ از آنِ خدا است و آنچه به افترا می ساختند از آنان گُم می شود.

 

1 - گردآوری جوامع شرک پیشه در قیامت برای محاکمه

 

و نزعنا من کلّ أُمّة شهیدًا فقلنا هاتوا برهـنکم

 

2 - بیرون آوردن فرد مطلع و آگاه هر جامعه شرک پیشه در قیامت، برای پاسخ گویی به پرسش خداوند

 

و نزعنا من کلّ أُمّة شهیدًا

«شهید» به معنای گواه است و گاهی به معنای شخص مطلع و خبره نیز به کار می رود; مانند: «و إن کنتم فی ریب ممّا نزّلنا علی عبدنا فأتوا بسورة من مثله و ادعوا شهدائکم...». در آیه بالا نیز همین معنا اراده شده است.

 

3 - خدای بزرگ، خود عهده دار محاکمه و بازجویی جوامع شرک پیشه در قیامت

 

فیقول أین شرکاءی ... و نزعنا من کلّ أُمّة شهیدًا فقلنا هاتوا برهـنکم

 

4 - اقدام خداوند به بستن راه هرگونه عذر و بهانه بر روی اهل شرک، با برگزیدن افراد خبره آن جوامع جهت پاسخ گویی به سؤالات خود در قیامت

 

و نزعنا من کلّ أُمّة شهیدًا

برداشت یاد شده از آن جا است که خداوند به جای این که مستقیماً از مردم مطالبه دلیل کند، افراد خبره ای را از میان آنان بیرون می آورد و در حضور آن جوامع، از آن افراد می خواهد که برهان خود را برای شرک بیان کنند.

 

5 - شرک، اندیشه ای فاقد دلیل و برهان

 

فقلنا هاتوا برهـنکم

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که امر «هاتوا» برای تعجیز است; یعنی، ممکن نیست کسی بتواند برهانی بیاورد.

 

6 - فراخوانی خبرگان جوامع شرک پیشه از سوی خدا در قیامت، برای اقامه برهان و ارائه دلیل روشن بر شرکورزی خویش

 

فقلنا هاتوا برهـنکم

 

7 - پذیرش هر عقیده و تفکّری در باب دین، باید بر پایه دلیل و برهان استوار باشد.

 

فقلنا هاتوا برهـنکم

 

8 - آگاهان جوامع شرک پیشه از اقامه برهان، برای اثبات حقانیت شرک در قیامت ناتوان خواهند بود.

 

فقلنا هاتوا برهـنکم فعلموا أنّ الحقّ للّه و ضلّ عنهم ما کانوا یفترون

تعبیر «ضلّ عنهم ما کانوا یفترون» کنایه از این نکته است که آنان هیچ چیزی که بتواند موضوع شرک را توجیه کند، به خاطر نخواهد آورد.

 

9 - برملا شدن حقانیت توحید برای جوامع شرک پیشه در قیامت

 

فعلموا أنّ الحقّ للّه

 

10 - شرک، پنداری دروغین و ساخته ذهن شرکورزان است.

 

و ضلّ عنهم ما کانوا یفترون

 

11 - «عن أبی جعفر(ع) فی قوله «و نزعنا من کلّ أُمّة شهیداً» یقول من کلّ فرقة من هـذه الأُمّة إمامها...;(1)

 

از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند «و نزعنا من کلّ أُمّة شهیداً» روایت شده که خدا می فرماید: از هر فرقه ای از این امت، امام آنها را برمی گزینیم».

امتها

پرسش از خبرگان امتها 2، 4; دعوت از خبرگان امتها 6; عجز خبرگان امتها 8

خدا

پرسشهای خدا 2، 4; قضاوت اخروی خدا 3

روایت 11

رهبران

رهبران در قیامت 11

شرک

بی منطقی شرک 5، 8، 10; منشأ شرک 10

عقیده

برهان در عقیده 7

قیامت

تجلی توحید در قیامت 9; ظهور حقایق در قیامت 9; قطع عذر در قیامت 4; گواهان در قیامت 11

مشرکان

پرسش از مشرکان 2; تجمع مشرکان در قیامت 1; درخواست برهان از مشرکان 6; رد عذر مشرکان 4; محاکمه اخروی مشرکان 1، 3; مشرکان در قیامت 9

پی نوشت ها :

1. تفسیر قمی، ج 2، ص 143; نورالثقلین، ج 4، ص 138، ح 101.