تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 46 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَمِنْ آیَاتِهِ أَن یُرْسلَ الرِّیَاحَ مُبَشِّرَاتٍ وَلِیُذیقَکُم مِّن رَّحْمَتِهِ وَلِتَجْرِیَ الْفُلْکُ بأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
و از جمله نشانه های [قدرت] او این است که بادها را مژده دهنده می فرستد [تا مژده باران دهند] و تا بخشی از رحمت خود را به شما بچشاند و تا کشتی ها [به وسیله بادها] به فرمان او حرکت کنند و تا [رزق خود را] از فضل او بجویید و باشد که شما سپاس گزاری کنید.
1 - بادهای نویدبخش نزول باران، از آیات و نشانه های خداوند است.
و من ءایـته أن یرسل الریاح مبشّرت
2 - خداوند، فرستنده بادهای نویدبخش باران است.
و من ءایـته أن یرسل الریاح مبشّرت
3 - بادها، دارای نقشی بس مهم در بهره مندی انسان ها از رحمت ها و مواهب الهی اند.
و من ءایـته أن یرسل الریاح ... و لیذیقکم من رحمته
4 - فلسفه وزش بادهای نویدبخش باران، قبل از نزول آن، احساس لذت بیشتر از رحمت الهی است.
أن یرسل الریاح مبشّرت و لیذیقکم من رحمته
«بشر» ریشه «مبشّرات» است و به خبری گفته می شود که خوشحالی آور است و چهره شنونده، با آن، باز و شکفته می شود. در ضمن، «مبشّرات» در مقام تعلیل برای فعل «یرسل» و «لیذیقکم» عطف بر «مبشّرات» است.
5 - باران، رحمت الهی برای بندگان است.
أن یرسل الریاح مبشّرت و لیذیقکم من رحمته
مراد از «رحمت» به قرینه «یرسل» و «مبشّرات» و «یذیق» باران است.
6 - بادهای متعددی در نزول باران نقش دارند.
یرسل الریاح ... و لیذیقکم من رحمته
جمع آورده شدن «ریاح» ممکن است اشاره به این واقعیت داشته باشد که در تشکیل ابرها و نزول باران از آنها، بادهای متعددی از جناح های گرم و سرد نقش دارند.
7 - بادها، به عنوان عاملی طبیعی، در خدمت بشرند.
أن یرسل الریاح ... و لیذیقکم ... و لتبتغوا من فضله
8 - حرکت کشتی ها در دریاها، به امر خداوند است.
یرسل الریاح ... و لتجری الفلک بأمره
9 - از جمله فواید بادها، به حرکت در آوردن کشتی ها در دریاها است.
أن یرسل الریاح ... و لتجری الفلک بأمره
«لام» در «لتجری» تعلیل برای فعل «یرسل» است.
10 - بهره وری از فضل و رحمت الهی، نیازمند به کار و تلاش است.
و لتبتغوا من فضله
«إبتغاء» مصدر «لتبتغوا» به معنای «خواستن همراه با جد و جهد» است.
11 - بادها وسیله ای برای برخوردار شدن انسان ها از مواهب مادی طبیعت است.
یرسل الریاح ... و لتبتغوا من فضله
12 - امکانات مادی، تفضل خداوند بر بندگان است.
یرسل الریاح ... و لیذیقکم ... و لتبتغوا من فضله
13 - عوامل طبیعی، مجاری تحقق اراده الهی است.
یرسل الریاح ... و لتجری الفلک بأمره و لتبتغوا من فضله
14 - پدیده های عالم آفرینش، برای برآوردن منظور و هدفی، آفریده شده اند.
أن یرسل الریاح مبشّرت و لیذیقکم ... و لتبتغوا من فضله
15 - به حرکت درآمدن کشتی ها در دریا، وسیله ای مناسب برای کسب روزی است.*
و لتجری الفلک بأمره و لتبتغوا من فضله
ممکن است تعلیل در «لتبتغوا» برای جمله قبل (ولتجری الفلک ...) باشد. در این صورت، استفاده می شود که حرکت کشتی ها بر روی آب، وسیله مناسبی برای تحصیل فضل خداوند است.
16 - شکر و سپاس گزاری از خداوند، هدف آفرینش پدیده های طبیعی است.
و من ءایـته أن یرسل الریاح ... و لعلّکم تشکرون
17 - بادها و رهاوردهای آن، نعمت خداوند و شایسته شکر و سپاس است.
یرسل الریاح ... و لعلّکم تشکرون
«لعلّ» در آیه، به معنای تعلیل است.
18 - انسان ها، به رغم بهره مند بودن از نعمت و فواید باد، ممکن است از شکر آن نعمت، سرباز زنند.
و لعلّکم تشکرون
«لعلّ» از حروف شبیه به فعل و برای انشا و رجا است استعمال آن در آیه، می تواند به منظور اشاره به نکته یاد شده باشد.
آیات خدا 1
امکانات مادی 12
انسان
خدمت به انسان ها 7
باد
باد های مبشر 1، 2، 4; تنوع باد ها 6; فواید باد 4، 9، 11; نقش باد 3، 6، 7، 18
باران
رحمت باران 5; عوامل بارش باران 6
تلاش
آثار تلاش 10
خدا
استفاده از فضل خدا 10; افعال خدا 2; اوامر خدا 8; رحمت خدا 5; عوامل جلب رحمت خدا 3; فضل خدا 12; لذت از رحمت خدا 4; مجاری اراده خدا 13; موجبات جلب فضل خدا 11; نعمتهای خدا 17
روزی
وسایل تأمین روزی 15
شکر
شکر خدا 16; شکر نعمت 17، 18
طبیعت
استفاده از طبیعت 11
عوامل طبیعی
نقش عوامل طبیعی 13
کشتیرانی
نقش کشتیرانی 15
کشتیها
عوامل حرکت کشتیها 9; منشأ حرکت کشتیها 8
کفران
کفران نعمت 18
موجودات
فلسفه خلقت موجودات 14، 16; هدفداری خلقت موجودات 14
نعمت
نعمت باد 17، 18
تصاویر ضمیمه
