تفسیر آیات قرآن کریم – سوره عنکبوت – آیه 46 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَا تُجَادلُوا أَهْلَ الْکِتَاب إِلَّا بالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَقُولُوا آمَنَّا بالَّذی أُنزلَ إِلَیْنَا وَأُنزلَ إِلَیْکُمْ وَإِلَهُنَا وَإِلَهُکُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ

و با اهل کتاب مجادله نکنید مگر به گونه ای که آن بهتر است، مگر با کسانی از آنان که [در مجادله با شما] ظالمانه برخورد کنند و بگویید: به آنچه به سوی ما و [آنچه] به سوی شما نازل شده است ایمان داریم و معبود ما و معبود شما یکی است و ما تسلیم او هستیم.

 

1 - پیامبر(ص) و مسلمانان، موظف بودند که با اهل کتاب، جز باانتخاب بهترین روش، مجادله نکنند.

 

و لاتجـدلوا أهل الکتـب إلاّ بالتی هی أحسن

 

2 - پیامبر(ص) و مسلمانان، با اهل کتاب، بحث های اعتقادی و کلامی داشتند.

 

و لاتجـدلواأهل الکتـب إلاّ بالتی هی أحسن

 

3 - وجود افرادی یهودی و یا مسیحی در مکّه، در دوران بعثت پیامبر اکرم(ص)

 

و لاتجـدلوا أهل الکتـب إلاّ بالتی هی أحسن

سوره عنکبوت، طبق نظر مشهور، مکّی است و برداشت بالا، براساس آن است.

 

4 - مبلِّغان دینی، شایسته است که در گفتار و مجادله اعتقادی با دیگران، بهترین شیوه را انتخاب کنند.

 

و لاتجـدلوا أهل الکتـب إلاّ بالتی هی أحسن

 

5 - پیامبر(ص) و مسلمانان، وظیفه ندارند که با ظالمان اهل کتاب، به جدال أحسن بپردازند.

 

و لاتجـدلوا أهل الکتـب إلاّ بالتی هی أحسن إلاّ الذین ظلموا منهم

 

6 - صرف وقت و مجادلات دینی، باید در جایی باشد که مفید و ثمربخش است.

 

و لاتجـدلوا أهل الکتـب إلاّ بالتی هی أحسن إلاّ الذین ظلموا منهم

 

7 - وجود افرادی لجوج و حق ناپذیر در میان اهل کتاب که سخن ملاطفت آمیز با آنها، بی فایده است.

 

و لاتجـدلوا أهل الکتـب إلاّ بالتی هی أحسن إلاّ الذین ظلموا منهم

مراد از «ظلموا» به قرینه سیاق، کسانی اند که در حق ناپذیری، لجاجت به خرج می دهند و سخن نرم و آرام را، حمل بر ضعف می کنند.

 

8 - پیامبر(ص) و مسلمانان، در مجادله با اهل کتاب، موظف اند که به صراحت، اعتقادات توحیدی خود را مطرح کنند.

 

قولوا ءامنّا بالذی أُنزل إلینا و أُنزل إلیکم و إلـهنا و إلـهکم وحد

 

9 - مسلمان، باید به قرآن و کتاب های آسمانی، ایمان داشته باشد.

 

ءامنّا بالذی أُنزل إلینا و أُنزل إلیکم

 

10 - مسلمانان، در مجادله با اهل کتاب، باید بر اصول و اعتقادات مشترک، تکیه کنند.

 

   لاتجـدلوا أهل الکتـب ... و قولوا ءامنّا بالذی أُنزل إلینا و أُنزل إلیکم و إلـهنا و إلـهکم وحد

 

11 - قرآن و انجیل و تورات، کتاب های نازل شده از سوی خداوند است.

 

ءامنّا بالذی أُنزل إلینا و أُنزل إلیکم

 

12 - ادیان آسمانی، در توحید مشترک اند.

 

لاتجـدلوا أهل الکتـب إلاّ ... و قولوا ... و إلـهنا و إلـهکم وحد

 

13 - مسلمان، باید به وحدانیت خداوند، مؤمن باشد.

 

ءامنّا بالذی ... و إلـهنا و إلـهکم وحد

 

14 - مسلمان، در برابر خداوند، تسلیم و مطیع است.

 

و قولوا ءامنّا ... و نحن له مسلمون

برداشت بالا، بنابراین احتمال است که «نحن له...» مقولِ قولِ «قولوا آمنا...» است.

 

15 - اهل کتاب و مسلمانان، در تسلیم بودن در برابر خدای واحد، عقیده مشترک دارند.

 

و قولوا ءامنّا ... و نحن له مسلمون

برداشت بالا، بنابراین احتمال است که «نحن له ...» سخنی باشد که مسلمانان، از زبان خود و اهل کتاب گفته باشند.

ادیان آسمانی

توحید در ادیان آسمانی 12; مشترکات ادیان آسمانی 15; هماهنگی ادیان آسمانی 12

انجیل

وحیانیت انجیل 11

اهل کتاب

انقیاد اهل کتاب 15; حق ناپذیران اهل کتاب 7; مجادله با اهل کتاب 1، 2، 5، 8، 10

ایمان

ایمان به توحید 13; ایمان به قرآن 9; ایمان به کتب آسمانی 9

تبلیغ

مجادله در تبلیغ 4

تورات

وحیانیت تورات 11

ظالمان

مجادله با ظالمان 5

عقیده

صراحت در بیان عقیده 8

قرآن

وحیانیت قرآن 11

مجادله

مجادله احسن 1; مجادله مفید 6; مجادله ممنوع 5; مشترکات در مجادله 10

محمد(ص)

مجادله محمد(ص) 1، 2، 8; مسؤولیت محمد(ص) 1، 5، 8

مسلمانان

انقیاد مسلمانان 14، 15; مجادله مسلمانان 1، 2، 8; مسؤولیت مسلمانان 1، 5، 9، 13

مسیحیان

مسیحیان در مکه 3

یهود

یهود در مکه 3