تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الشمس– آیه 12– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِذ انبَعَثَ أَشْقَاهَا

آن گاه که بدبخت ترینشان [برای کشتن ناقه ]برانگیخته شد.

1 - بدبخت ترین فرد قوم ثمود، به طغیان در برابر رسول الهی تحریک شد.

بطغویها . إذ انبعث أشقـیها

«بعث»، به معنای برانگیختن چیزی و جهت دادن به آن است (مفردات). «انبعاث» مطاوعه آن و به معنای تحریک شدن و ارسال و روانه شدن است. «شقاوة» نقطه مقابل «سعادة» است و مانند آن به «اخروی و دنیوی» و «نفسانی و بدنی و خارجی» تقسیم می شود. (مفردات)

2 - قوم ثمود، گرفتار تیره بختی و شقاوت

إذ انبعث أشقـیها

«أشقی»، اسم تفضیل و نشانه وجود رگه های شقاوت در دیگر افراد قوم ثمود است.

3 - قوم ثمود، وادار سازنده شقی ترین فرد خود، به طغیان در برابر فرستاده الهی

انبعث أشقـیها

«انبعاث»، تأثیرپذیری از «بعث» و ارسال دیگران است و نشان می دهد که فرد «اشقی»، از سوی دیگران تحریک شده بود. ظرف بودن «إذ انبعث...» برای آیه قبل و نیز ضمیرهای جمع در «فعقروها» و «بذنبهم» (در آیات بعد) بیانگر این است که قوم ثمود، محرک اصلی بوده اند.

4 - شقاوت، دارای مراتب است.

أشقیها

5 - شقاوت افزون تر، مایه آمادگی بیشتر برای طغیان در برابر رسولان الهی و تکذیب آنان

بطغویها . إذ انبعث أشقیها

6 - آمادگی شقی ترین فرد قوم ثمود، برای مقابله با رسول الهی، نمودار طغیانگری و مصداق بارز تکذیب گری آنان بود.

کذّبت ثمود بطغویها . إذ انبعث أشقیها

«إذ»، ظرف برای «کذّبت» و بیانگر زمان تکذیب قوم ثمود است; یعنی، زمانی تکذیب گری و طغیان گری قوم ثمود عملی شد که شقی ترین فرد آنان تحریک شد.

7 - «عن عبد اللّه بن زَمعَة قال: خطب رسول اللّه(ص) فذکر الناقة و ذکر الذی عقرها فقال: «إذ انبعث أشقاها» قال: انبعث لها رجل عارم عزیز منیع فی رهطه;(1)

عبداللّه بن زَمعة روایت کرده که رسول خدا(ص) خطبه خواند و از ناقه [ثمود]و کسی که آن را پی کرد، سخن گفت و فرمود: [خداوند فرموده] «إذ انبعث أشقاها» مردی برای پی کردن ناقه [صالح] تحریک شد که زشت خو و مردم آزار و در قبیله خود عزیز و مورد حمایت بود».

رسولان خدا

دشمنان رسولان خدا 6; زمینه تکذیب رسولان خدا 5; طغیان علیه رسولان خدا 3، 5

روایت 7

شقاوت

آثار اصرار بر شقاوت 5; مراتب شقاوت 1، 4، 7

صالح(ع)

دشمنی با صالح(ع) 1; عقر شتر صالح(ع) 7

طغیان

زمینه طغیان 5

قوم ثمود

تاریخ قوم ثمود 1، 3، 6، 7; تحریک شقی ترین فرد قوم ثمود1، 3، 7; حامیان شقی ترین فرد قوم ثمود 7; شقاوت قوم ثمود 2; دشمنی شقی ترین فرد قوم ثمود 6; نشانه های تکذیبگری قوم ثمود 6; نشانه های طغیانگری قوم ثمود 6; نقش قوم ثمود 3

پی نوشت ها :

1. الدرالمنثور، ج 8، ص 531.