تفسیر آیات قرآن کریم – سوره شعراء – آیه 28 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِب وَمَا بَیْنَهُمَا إِن کُنتُمْ تَعْقِلُونَ

[موسی] گفت: [همان] خداوندگار مشرق و مغرب و آنچه میان آن دو هست، اگر تعقّل می کنید.

 

1 - دست برنداشتن موسی(ع) از تبلیغ رسالت خویش در برابر تهمت ها و سخنان ناروای فرعون علیه او

 

قال إنّ رسولکم ... لمجنون . قال ربّ المشرق و المغرب و ما بینهما

 

2 - پروردگار جهانیان، پروردگار و مدبر شرق و غرب عالم و هر آنچه میان آن دو است.

 

قال ربّ المشرق و المغرب و ما بینهما

 

3 - اهتمام موسی(ع) به تبیین «ربّ العالمین» علی رغم روبه رو شدن با استهزا و تهمت فرعون

 

قال لمن حوله ألاتستمعون ... إنّ رسولکم... لمجنون. قال ربّ المشرق و المغرب و ما بینهما

 

4 - سعه صدر موسی(ع) در برابر تکبر، استهزا و تهمت فرعون

 

قال لمن حوله ألاتستمعون ... إنّ رسولکم... لمجنون. قال ربّ المشرق و المغرب

پرداختن موسی به تبیین «ربّ العالمین» بدون توجه به عکس العمل های متکبرانه و استهزا آمیز فرعون، بیانگر مطلب یاد شده است.

 

5 - رهبران و مبلغان دینی باید در برابر تکبر، استهزا و تهمت های دشمنان دیانت با سعه صدر به تکلیف خود عمل کنند.

 

قال لمن حوله ألاتستمعون ... إنّ رسولکم... لمجنون. قال ربّ المشرق و المغرب و ما بینهما إن کنتم تعقلون

 

6 - نظامِ طلوع و غروب خورشید، نیازمند تدبیر و نشانگر وجود پروردگار یگانه

 

قال ربّ المشرق و المغرب

«مشرق» و «مغرب» می تواند مصدر میمی و به معنای شروق (طلوع) و غروب باشد. بنابراین «ربّ المشرق و المغرب»; یعنی، پروردگار طلوع و غروب.

 

7 - شناخت ربوبیت خدا در هستی، نیازمند تعقل و پرهیز از غفلت و سطحی نگری

 

قال ربّ المشرق و المغرب ... إن کنتم تعقلون

 

8 - انکار ربوبیت یگانه خدا، نشان سطحی نگری و فقدان اندیشه صحیح

 

ربّ المشرق و المغرب و ما بینهما إن کنتم تعقلون

 

9 - تحقیر فرعون و فرعونیان از سوی موسی(ع) به خاطر نیندیشیدن در نظام هستی و انکار پروردگار جهان

 

قال ربّ المشرق و المغرب و ما بینهما إن کنتم تعقلون

برداشت یاد شده بدان احتمال است که تعبیر «إن کنتم تعقلون» تعریضی به عدم تعقل فرعون و فرعونیان و مقابله به مثل با اتهام جنون به موسی(ع) باشد.

 

10 - فرعون و فرعونیان، مردمی سطحی نگر و فاقد اندیشه صحیح و ژرف در معارف الهی

 

قال ربّ المشرق و المغرب و ما بینهما إن کنتم تعقلون

آفرینش

مدبر ـ 2

آیات خدا

آیات آفاقی 6

تبلیغ

استقامت در ـ 1

تعقل

آثار تعقل در آفرینش 7; آثار عدم تعقل در آفرینش 8

توحید

زمینه توحید ربوبی 7; عوامل تکذیب توحید ربوبی 8; نشانه های ـ ربوبی 6

جهان بینی

توحیدی 2

خدا

تحقیر مکذبان خدا 9; تدبیر ـ 2; ربوبیت ـ 2; زمینه خدا شناسی 7

خورشید

طلوع ـ 6; غروب ـ 6

رب العالمین

مراد از رب العالمین 3

رهبران دینی

استهزای ـ 5; تهمت به ـ 5; شرح صدر ـ 5; مسؤولیت ـ 5

سطحی نگری

آثار اجتناب از سطحی نگری 7; آثار سطحی نگری 8

شناخت

آفات شناخت 7

غفلت

آثار اجتناب از غفلت 7

فرعون

آثار عدم تعقل فرعون 9; استهزاهای فرعون 3، 4; تحقیر فرعون 9; تکبر فرعون 4; تهمتهای فرعون 1، 3، 4; سطحی نگری فرعون 9، 10; عدم تعقل فرعون 10

فرعونیان

آثار عدم تعقل فرعونیان 9; تحقیر فرعونیان 9; سطحی نگری فرعونیان 9، 10; عدم تعقل فرعونیان 10

مبلغان

استهزای ـ 5; تهمت به ـ 5; شرح صدر ـ 5; مسؤولیت ـ 5

موسی(ع)

استقامت ـ 1; استهزای موسی(ع) 3; تبلیغ موسی(ع) 3; تهمت به موسی(ع) 1، 3; روش برخورد موسی(ع) 9; شرح صدر موسی(ع) 4; قصه موسی(ع) 1، 3 ، 9