تفسیر آیات قرآن کریم – سوره لقمان – آیه 28 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

مَّا خَلْقُکُمْ وَلَا بَعْثُکُمْ إِلَّا کَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ

آفریدن شما و برانگیختنتان جز مانند [آفریدن و برانگیختن] یک تن نیست همانا خدا شنوا و بینا است.

1 - آفرینش نخستین انسان ها و زنده کردن مجدد آنان پس از مرگ، برای خداوند همانند آفریدن یک تَن است.

ما خلقکم و لابعثکم إلاّ کنفس وحدة

2 - برای خدا، آفریدن افراد زیاد، با آفریدن یک تن، تفاوتی ندارد.

ما خلقکم و لابعثکم إلاّ کنفس وحدة

«إلاّ کنفس واحدة» می تواند قرینه باشد بر این که مراد از خلق و بعث در «ما خلقکم و لابعثکم» خلق و بعث جمعی است و در این صورت آیه، نکته یاد شده را می رساند.

3 - فاصله افتادن میان خلقت نخستین انسان و زنده کردن مجدد او پس از مرگ، تأثیری در آن خلقت ندارد.

ما خلقکم و لابعثکم إلاّ کنفس وحدة

چنان چه مفسران گفته اند، مشرکان با تعجب سؤال می کردند که «چگونه امکان دارد که انسانی پس از سال ها مردن، مجدداً زنده شود؟». آیه در صدد پاسخ به آن پرسش است و تشریح می کند که خلقت نخستین و دوباره، همانند آفریدن یک تن است و فاصله ایجاد شده، تأثیری ندارد.

4 - انسان ها، پس از مرگ، از جانب خداوند مجدداً زنده خواهند شد.

ما خلقکم و لابعثکم إلاّ کنفس وحدة

5 - انبوهی شمار انسان ها، فراهم آورنده زمینه تشکیک در معاد است.

ما خلقکم و لابعثکم إلاّ کنفس وحدة

به قرینه این که فرموده است، خلقت نخستین شما و خلق مجددتان، برای خداوند همانند خلق یک نفر است، می توان استفاده کرد که چه بسا تشکیک در معاد، مربوط به فراوانی انسان ها و در هم آمیختگی آنها پس از مرگ باشد.

6 - خداوند، «سمیع» (بسیار شنوا) و «بصیر» (بسیار بینا) است.

إنّ اللّه سمیع بصیر

7 - پاسخگویی خداوند به شبهه ایجاد شده در ذهن افراد درباره معاد و تجدید حیات انسان ها پس از مرگ، بر اساس آگاهی او است.

ما خلقکم و لابعثکم إلاّ کنفس وحدة إنّ اللّه سمیع بصیر

ذکر «إنّ اللّه سمیع...» در پایان آیه، به جای اعلام قدرت مندی خداوند، می تواند این نکته را برساند که چون خداوند، از شبهه ایجاد شده در ذهن ها خبر داشته، اقدام به پاسخگویی کرده است.

8 - شنوایی و بینایی خداوند، پشتوانه کیفر و پاداش آدمیان پس از رستاخیر است.

ما خلقکم و لابعثکم إلاّ کنفس وحدة إنّ اللّه سمیع بصیر

احتمال دارد ذکر «إنّ اللّه سمیع بصیر» پس از بیان قدرت خداوند بر بازآفرینی انسان ها پس از مرگ، به این جهت باشد که بازآفرینی، برای حساب رسی اَعمال است و پشتوانه آن هم، آگاهی خداوند از اَعمال انسان ها است.

9 - دلیل این که خداوند، در قیامت، مردم را از اَعمال دنیویشان خبر می هد، آگاهی او است.

فننبّئهم بما عملوا ... إنّ اللّه سمیع بصیر

اسماوصفات

بصیر 6; سمیع 6

انسان

حشر انسان 1; خلقت ابتدایی انسان ها 1، 3; کثرت انسان ها 5; معاد انسان ها 3، 4، 7

تشبیهات قرآن

تشبیه خلقت انسان 1; تشبیه معاد 1

خدا

افعال خدا 4; بینایی خدا 8; پاداشهای خدا 8; خالقیت خدا 2، 3; شنوایی خدا 8; علم خدا 7، 9; قدرت خدا 1، 2; کیفرهای خدا 8

قرآن

تشبیهات قرآن 1

قیامت

علم به عمل در قیامت 9

معاد

پاسخ به شبهات معاد 7; زمینه استبعاد معاد 5; سهولت معاد 1; منشأ معاد 4