تفسیر آیات قرآن کریم – سوره لقمان – آیه 22 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَمَن یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَی اللَّهِ وَهُوَ مُحْسنٌ فَقَد اسْتَمْسَکَ بالْعُرْوَةِ الْوُثْقَی وَإِلَی اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ

و هر کس روی خود را [با حالت تسلیم] به سوی خدا کند در حالی که نیکوکار باشد بی شک به محکم ترین دستگیره تمسّک کرده است و عاقبت همه کارها فقط به سوی خدا است.

 

1 - تسلیم شدن کامل در برابر خدا، همراه با عمل نیک، چنگ زدن به ریسمان محکم الهی است

 

و من یسلم وجهه إلی اللّه و هو محسن فقد استمسک بالعروة الوثقی

«وجه» به معنای «صورت»، کنایه از توجه کامل است; چون صورت مهم ترین عضو بدن است که در گرایش ها و تلاش های انسان، نقش ایفا می کند.

 

2 - اخلاص و عمل نیک، تضمین کننده فرجامی نیک است.

 

و من یسلم وجهه إلی اللّه و هو محسن فقد استمسک ...و إلی اللّه عـقبة الأُمور

 

3 - تسلیم محض شدن در برابر خدا و اطاعت بی چون و چرا از او، تضمین کننده فرجام نیک

 

و من یسلم وجهه إلی اللّه ... و إلی اللّه عـقبة الأُمور

 

4 - ارزش مندی عمل نیک، به تسلیم محض بودن در برابر خدا است.

 

یسلم وجهه إلی اللّه و هو محسن فقد استمسک بالعروة الوثقی

 

5 - انسان، دارای نقشی تعیین کننده در سرنوشت خویش است.

 

و من یسلم وجهه إلی اللّه و هو محسن فقد استمسک بالعروة الوثقی

 

6 - چنگ زدن به ریسمان محکم الهی، فرجامی خوش دارد.

 

فقد استمسک بالعروة الوثقی و إلی اللّه عـقبة الأُمور

«و إلی اللّه عاقبة الأُمور» در مقام تعلیل برای «فقد استمسک...» است و کنایه از فلاح و رستگاری است.

 

7 - فرجام همه کارها، به دست خدا و تحت اراده و تصمیم او است.

 

و إلی اللّه عـقبة الأُمور

 

8 - توجه به بازگشت همه امور به خداوند، برانگیزاننده انسان به تسلیم شدن کامل در برابر او است.

 

و من یسلم وجهه إلی اللّه ... و إلی اللّه عـقبة الأُمور

ذکر «و إلی اللّه عاقبة الأُمور» پس از بیان نتیجه تسلیمِ همراه احسان (فقد استمسک...)، می تواند به منظور ایجاد انگیزه در انسان باشد تا او، برای به دست آوردن عاقبت پسندیده، به دنبال مقام تسلیم برود.

 

9 - همه امور هستی، در حرکت به سوی هدفی واحد است.

 

و إلی اللّه عـقبة الأُمور

آفرینش

هدفداری آفرینش 9

احسان

آثار احسان 1، 2; ارزش احسان 4

اخلاص

آثار اخلاص 2

اعتصام

آثار اعتصام به حبل الله 6; اعتصام به حبل الله 1

امور

منشأ فرجام امور 7

انسان

نقش انسان 5

انقیاد

آثار انقیاد 3; اهمیت انقیاد 4

انگیزش

عوامل انگیزش 8

تسلیم

آثار تسلیم 1، 3; اهمیت تسلیم 4; زمینه تسلیم 8

ذکر

ذکر بازگشت به خدا 8

رفتار

پایه های رفتار 8

سرنوشت

عوامل مؤثر در سرنوشت 5

فرجام

تضمین حسن فرجام 2، 3; عوامل حسن فرجام 6