تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قصص – آیه 28 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالَ ذَلِکَ بَیْنِی وَبَیْنَکَ أَیَّمَا الْأَجَلَیْنِ قَضَیْتُ فَلَا عُدْوَانَ عَلَیَّ وَاللَّهُ عَلَی مَا نَقُولُ وَکِیلٌ

گفت: این [قرار] میان من و تو باشد، هر کدام از این دو مدّت را به پایان بردم هیچ گونه تجاوزی بر من [روا ]نیست و خدا بر آنچه می گوییم نگهبان است.

1 - پذیرفته شدن پیشنهاد شعیب (هشت تا ده سال کار در قبال ازدواج) از سوی موسی(ع)

قال إنّی أُرید ... أیّما الأجلین قضیت فلاعدون علیّ

2 - موسی(ع) خواهان ملزم نشدن از سوی شعیب به ادامه کار، پس از اتمام مدت اول (هشت سال) در صورت عدم تمایل به ادامه کار و مجبور نشدن به ترک کار در صورت تمایل به اتمام مدت دوم (ده سال)

أیّما الأجلین قضیت فلاعدون علیّ

جمله «لاعدوان علیّ» انشا در قالب اخبار است. بنابراین مقصود این است که من هر یک از دو مدت را بخواهم پایان ببرم، نباید برخلاف خواسته ام مرا مجبور کنی.

3 - خدا، گواه قراردادهای میان مردم و شاهد گفت وگوهای طرفین قرارداد

قال إنّی أُرید ... أیّما الأجلین قضیت ... و اللّه علی ما نقول وکیل

«وکیل» به قرینه متعدی شدن با «علی»، متضمن معنای «شهادت» است; یعنی، «و اللّه علی ما نقول شاهد».

4 - داوری قطعی خدا در قیامت، علیه طرف تخلف کننده از قرارداد

و اللّه علی ما نقول وکیل

5 - ایمان راستین به خداوند، مقتضی ناظر دانستن او بر معاملات و عقد قراردادها

و اللّه علی ما نقول وکیل

6 - نقش مؤثر ایمان به خدا و روز جزا در تضمین قراردادها و سلامت روابط اقتصادی و اجتماعی جامعه

و اللّه علی ما نقول وکیل

مفسران بر این باورند که گواه گرفتن خداوند از سوی موسی(ع) در قرارداد خود با شعیب(ع) برای تأکید بیشتر بر این میثاق و تضمین عمل به آن بود.

7 - موسی(ع) خدا را بر قرارداد میان خود و شعیب(ع) گواه گرفت.

قال ذلک بینی و بینک ... و اللّه علی ما نقول وکیل

8 - اتکال موسی(ع) به خداوند در امور زندگی

و اللّه علی ما نقول وکیل

اقتصاد

عوامل تضمین روابط اقتصادی 6

ایمان

آثار ایمان به خدا 5، 6; آثار ایمان به قیامت 6

خدا

حتمیت قضاوت خدا 4; قضاوت اخروی خدا 4; گواهی خدا 3، 7; نظارت خدا در عقد 5; نظارت خدا در معاملات 5

روابط اجتماعی

عوامل تضمین روابط اجتماعی 6

شعیب(ع)

قبول پیشنهاد شعیب(ع) 1; قصه شعیب(ع) 1، 2، 7; مهریه دختر شعیب(ع) 1

عقد

گواهان عقد 3

عهدشکنان

قضاوت علیه عهدشکنان 4

معاملات

عوامل تضمین معاملات 6

موسی(ع)

اختیار موسی(ع) 2; ازدواج موسی(ع) 1; توکل موسی(ع) 8; قصه موسی(ع) 1، 2، 7; گواهان موسی(ع) 7; گواه عهد موسی(ع) 7