تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ص – آیه 28 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَمْ نَجْعَلُ الَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ کَالْمُفْسدینَ فِی الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ کَالْفُجَّارِ

آیا آنان را که ایمان دارند و کارهای شایسته کنند، مانند مفسدان در زمین قرار می دهیم یا اهل تقوا را مانند گناه کاران می گردانیم؟!

 

1 - هدفمند بودن آفرینش جهان، مقتضی برپایی قیامت به منظور کیفر بندگان و یا پاداش به آنان

 

و ما خلقنا السماء ... بـطلاً... أم نجعل الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت

یادآوری برابر نبودن سرنوشت مؤمنان با مفسدان، پس از طرح مسأله بی هدف نبودن آفرینش جهان، می رساند که اگر مؤمنان و مفسدان یکسان باشند، لازم می آید که جهان آفرینش بی هدف باشد و چون جهان آفرینش هدفمند است، پس باید سرنوشت این دو گروه یکسان نباشد. و از آن جایی که در دنیا یکسان زندگی می کنند، پس باید جهان دیگری (رستاخیز) باشد که با آنان برخورد متفاوت و متناسب شود.

 

2 - برابر دانستن صالحان با مفسدان و تقواپیشگان با تبه کاران، به معنای باطل و بی هدف شمردن جهان آفرینش است.

 

و ما خلقنا السماء ... بـطلاً... أم نجعل الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت کالمفسدین فی الأرض أم نجعل المتّقین کالفجّار

 

3 - لزوم همراه بودن ایمان با عمل صالح

 

الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت

 

4 - مؤمنان نیکوکار در نگاه نظام ارزشی خدا با مفسدان برابر نیستند، بلکه آنان برترند.

 

أم نجعل الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت کالمفسدین فی الأرض

 

5 - یکسان نبودن صالحان با مفسدان و تقواپیشگان با تبه کاران، امری بدیهی در نگاه عقل و منطق

 

أم نجعل الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت ... کالفجّار

برداشت یاد شده از استفهام انکاری مستفاد از جمله «أم نجعل...» به دست می آید.

 

6 - ایمان همراه با عمل صالح، از ملاک های برتری و ارزشمند آدمی

 

أم نجعل الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت کالمفسدین فی الأرض

 

7 - تقواپیشگان در نظام ارزشی خدا با تبه کاران برابر نیستند; بلکه آنان برتر می باشند.

 

أم نجعل المتّقین کالفجّار

 

8 - تقواپیشگی، از ملاک های برتری و ارزشمندی آدمیان

 

أم نجعل المتّقین کالفجّار

 

9 - کافران، مفسدان و تبه کاران روی زمین هستند.

 

کالمفسدین فی الأرض ... کالفجّار

برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که آیه شریفه، در مقام توصیف کسانی است که در آیه قبل از آنان به «الذین کفروا» (کسانی که کفر ورزیدند) یاد شده است.

 

10 - عمل (نیک کرداری و تبه کاری)، عنصر تعیین کننده سرنوشت بشر

 

و عملوا الصـلحـت کالمفسدین ... المتّقین کالفجّار

تصریح به عمل صالح و نیز عنوان «مفسدین»، «متقین» و «فجّار»، گویای این حقیقت است که آنچه سرنوشت بشر را رقم می زند، عمل صالح، فسادگری، تقواپیشگی و تبه کاری است; که همگی از سنخ عمل می باشند.

 

11 - فسادانگیزی، ناسازگار با ایمان و نیک کرداری و تبه کاری، ناسازگار با تقواپیشگی

 

أم نجعل الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت کالمفسدین ...المتّقین کالفجّار

آفرینش

آثار هدفداری آفرینش 1; تکذیب هدفداری آفرینش 2

ارزشها

ملاک ارزشها 6، 8

افساد

آثار افساد 11

انسان

پاداش اخروی انسان ها 1; کیفر اخروی انسان ها 1

ایمان

ارزش ایمان 6; ایمان و عمل صالح 3، 6; موانع ایمان 11

تقوا

ارزش تقوا 8; موانع تقوا 11

سرنوشت

عوامل مؤثر در سرنوشت 10

صالحان

آثار قیاس صالحان با مفسدان 2; برتری صالحان 4; عقلانیت برتری صالحان 5; قیاس صالحان با مفسدان 4، 5

عمل

آثار عمل 10

عمل صالح

ارزش عمل صالح 6

قیامت

حسابرسی در قیامت 1; دلایل قیامت 1; فلسفه قیامت 1

کافران

افساد کافران 9

مؤمنان

برتری مؤمنان 4; قیاس مؤمنان با مفسدان 4

متقین

آثار قیاس متقین با گناهکاران 2; برتری متقین 7; عقلانیت برتری متقین 5; قیاس متقین با گناهکاران 5، 7

مفسدفی الارض 9