سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار اعضای کمیسیون عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السّلام علی رسول الله و آله
به مهمانان خوب خوش‌آمد عرض می‌کنم و از تلاشی که برای یک نیاز بسیار جدی دنیای امروز آغاز کردید، تشکر می‌نمایم. سخنان جناب دکتر مرندی و مهمانان ما برای بنده مفید بود.
آرزوی زیادی دارم که این رسالت شما نتایج خوبی برای بشریت داشته باشد. حقیقتاً یکی از نیازهای بسیار جدّی دنیای ماست و اگر به آن توجه نشود، به دنبال آن بحرانهای بسیار خطرناکی را خواهیم داشت. ما به عنوان مسلمان وظیفه داریم که برای تأمین بهداشت و سلامت خود و جامعه تلاش کنیم. اگرعقایددینی هم نبود، عقل و تجربه چنین چیزی را به ما تکلیف می‌کرد.
پیامبر(ص) ما در 1400 سال پیش به ما یاد داده بودند که دو نعمت است که بشر از اهمیت آنها غافل است: یکی بهداشت و دیگری امنیت است. در حقیقت هر دو در یکجا به هم می‌رسند و بهداشت و امنیت مکمل یکدیگر هستند. این حرف مال زمانی است که شما می‌دانید اروپاییان در قرون وسطی زندگی می‌کردند و پیامبر هم در جزیره‌العرب 1400 سال پیش در میان یک جمعیت بدوی حرف می‌زدند.
یکی از کارهای خوب سازمان بهداشت جهانی توجه به مسائل زیربنایی و اصولی بشریت است. شما به حق روی عوامل اجتماعی انگشت گذاشتید، فقر و جهل بلای امروز دنیای ماست. با اینکه دنیا خیلی پیش رفته و خیلی عالم شده است. نمی‌توان انتظار داشت جامعه بی‌سواد امروز بتواند فقر خود را برطرف کند. یک جامعه بی‌سواد منابع خود را نمی‌شناسد و اگر هم بشناسد، نمی‌تواند بهره‌برداری کند و طبعاً فقیر است و تبعیض در سطح جهانی نتیجه فقر وجهل بخشی از مردم است.
یکی از مشکلاتی که امروز در دنیا هست، این است که کشورهای پیشرفته بصورت قطره‌ای حاضرند معلومات و امکانات را به کشورهای دیگر بدهند. برعکس عمل می‌شود، منابع انسانی کشورهای فقیر که تعداد معدودی هستند، به کشورهای پیشرفته جذب می‌شوند و منابع طبیعی و ثروت آنها هم بصورت مواد خام در اختیار صنعت دنیای مترقی قرار می‌گیرد. من فکر می‌کنم کار سختی که کمیسیون دارد، این است که راهکاری برای این مشکل دنیا پیدا کند تا این مسأله حل شود که چگونه فقر و جهل را از مردم دور کنیم.
البته در داخل کشورهای عقب افتاده، برای عدالت داخلی تلاش می‌شود، ولی در نهایت آنها فقر را تقسیم می‌کنند. چون چیزی ندارند که تقسیم کنند. امروز اگر شما حساب کنید میلیاردها دلار از سوی کشورهای فقیر به طرف پولدارهای دنیا می‌رود و هزاران مغز متفکر این کشورها به جاهای بهتر مهاجرت می‌کند. دنیای مرفه موقعی متوجه این خطر می‌شود که روزی، بحرانی اتفاق بیفتد و آثار آن را ببیند. حتی در کشورهای خودشان از طریق بحران می‌فهمند که خوب عمل نکردند. نمونه آنها حوادث اخیر پاریس در فرانسه و طوفانهای آمریکاست و موج تروریسم که تقریباً در سالهای اخیر جهانی شده است.
فکر می‌کنم کمیسیون باید بخشی از زحمات خود را متوجه این بکند که این واقعیات را به گوش تصمیم‌گیران مقتدر دنیا برساند. من در سفری‌که ده سال پیش به شرق آفریقا داشتم، از نزدیک دیدم که چگونه این منطقه را از مغزهای متفکر خالی کردند. تعداد معدودی تحصیل کرده‌های سطح بالا در این کشورها به چشم می‌خوردند.
ایران تجربه‌ای دارد که می‌تواند برای شما مفید باشد و به کمک شما بیاید. اگر کمیسیون زحمت بکشد و آقای دکتر مرندی و دوستانشان توضیح کافی بدهند، در بُعد داخلی، حدود شصت هزار روستا داریم که آنها قبل از انقلاب فاقد همه امکانات بهداشتی بودند. مردم اکثراً در عمرشان پزشک نمی‌دیدند و داروی صنعتی، راه، آب، برق و مخابرات در آنجا وجود نداشت. ما با بردن آب، برق، راه، بهداشت و درمان و … در بعد ازجنگ به روستاها، نیازهایی را که مردم به آنها فکر نمی‌کردند، در اختیار آنها گذاشتیم. الان اکثر چیزهایی که در شهرها هست، در روستا هم هست، باضافه هوای سالم و نبودن هوای آلوده صنعتی.
تغذیه روستاها خیلی بد بود و ما با پمپاژ نیازهای تغذیه‌ای به روستاها، سطح ضروری تغذیه را به روستاها فرستادیم. خودم یک روستایی هستم و تا 14 سالگی در روستا زندگی می‌کردم و الان هم با روستا ارتباط دارم. خوب می‌توانم تفاوت هر دو را مقایسه کنم.
اخیراً بیمه کامل برای روستاها و بردن پزشک خانواده برای آنها بطور جدّی دنبال می‌شود که از یکی دو سال آینده خواهید دید که همه خانوارهای روستایی ما، بطور مجانی پزشک خانواده خواهند داشت. در همین فاصله امید زندگی در ایران تقریباً 20 درصد بالا رفته است. آمار و ارقام را آقای دکتر مرندی و وزارت بهداشت به شما خواهند داد.
یک مسأله بسیار جدی که در اظهارات ریاست کمیسیون بود، مسأله آرامش و روحیه در کنار نیازهای مادی بود. این را دین اسلام به مردم داده و مردم در سایه دین آرامش دارند، چون به خداوند، عدالت و حساب و کتاب و مجازات و ثواب عقیده دارند. می‌دانند اگر جایی حق آنها ضایع شود، در دادگاه عادلانه دیگری حق آنها پرداخت می‌شود. این روحیه با ارزشی است که باید تقویت شود. نباید این روحیه دینی را از آنها گرفت.
وقتی جوان بودیم، فکر می‌کردیم، با پیشرفت علوم بیمارستانها تعطیل می‌شوند و مردم نیازی به بیمارستان نخواهند داشت، ولی می‌بینیم هر روز بیمارستان جدیدی ساخته می‌شود و هر تختی که از بیمار عفونی خالی می‌شود، جایش را بیمار روانی می‌گیرد. متأسفانه برای این بلا در عصر ما متولّی درستی نیست که بتواند آرامش مردم را تقویت کند و جلوی استرسها را بگیرد.
جنگهای منطقه‌ای همیشه ضربه‌های سنگینی به بهداشت و سلامت و آرامش مردم می‌زنند. بخشی از این جنگلها مربوط به خود ملتها و بخشی از آنها جنگهای تحمیلی است و آثار سوء بهداشتی تا چند نسل بعد در تاریخ حضور دارد. قطعاً وضعی که الان حاکم است، خوب نیست و به نظر نمی‌رسد این مسیر به طرف عدالت جهانی برود. شاید یکی از کارهایی که کمیسیون می‌تواند بکند، این است که مردم را از حقوق خودشان آگاه کند و راهکارهای احقاق حق را به مردم نشان بدهد. اگر مردم حق خودشان را در سطح داخل و جهانی مطالبه کنند، قدرتمندان مجبور می‌شوند حداقل بخشی از حقوق آنها را بدهند. تحقیقاً احساس احتیاج و احساس حق و پیدا کردن راه رفع نیاز جزو ضروریات جامعه بشری است. اگر مردم خودشان اقدام نکنند، آنچه که به آنها داده می‌شود، سر ریز پر شدن ظروف مرفهین است.
چند ماه پیش با مسئولان مبارزه با گرسنگی سازمان ملل ملاقات داشتم. گفتند که 800 میلیون گرسنه در دنیا داریم. سازمان ملل می‌خواهد این تعداد را کم کند. ولی نتیجه چندسال تلاش سازمان ملل زیاد شدن گرسنه‌هاست. شاید این را به حساب قحطی‌ها و خشکسالی‌ها بگذارند. البته این عوامل مؤثر است، ولی دنیا این‌قدر امکانات دارد که برای نجات از قحطی و خشکسالی راهی پیدا کند که نمی‌کند.
به هرحال من حرکت مقدس کمیسیون را صمیمانه به شما تبریک می‌گویم و به شما قول می‌دهم که ایران همکار خوبی برای شما در این امر خواهد بود. هرکاری که از ما ساخته باشد، دریغ نخواهیم کرد. مطمئن هستم اگر برای این مشکل عمومی دنیا کاری نشود، روزی فرصت این کار برای همه به پایان می‌رسد و سیل همه را خواهد برد.
بلاهایی مثل آنفلانزای مرغی، سارس، ایدز و ... خیلی ضربه می‌زنند، ولی سوء بهداشت از اینها بدتر است. حتماً خداوند هم وقتی برای بندگانش خوب کار می‌کنید، به شما کمک می‌کند.
○ پرفسور مارموت: جناب آقای هاشمی، تشکر می‌کنم، جلسه امروز صبح را با یک موسیقی مقدس آغاز کردیم و این جلسه را هم با یک موسیقی مقدس به پایان می‌بریم و بسیار خرسند هستم از اینکه جنابعالی برای همکاری اعلام آمادگی فرمودید.
● انشاءالله که شما راضی از ایران برمی‌گردید.