خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی/ کتاب «انقلاب و پیروزی»

 اهداف و برنامه های دو سفر خارج از کشور آیت الله هاشمی رفسنجانی در دوران مبارزهتاریخ: 1354 هجری شمسی      در مسیر اهداف مبارزه، دو سفر نسبتاً طولانی و پی‌درپی به خارج داشتم. یکی در سال 53 و دیگری در سال 54. انگیزه این سفرها فراهم آوردن امکاناتی برای مقابله با فشار شدید رژیم در داخل و بررسی وضع مبارزات در خارج و حل مشکلات سیاسی، جناحی و مالی و ارتباطی مبارزان اسلامی بود.     در آن روزها مبارزات عادی از قبیل انتشار اعلامیه و انجام سخنرانی‌های تند، جاذبه خود را از دست داده بود و گاهی در نظر مبارزان به حرکت‌های انحرافی تفسیر می‌شد. طبیعی بود که در چنین شرایطی برای تقویت مبارزه در داخل کشور به فکر فراهم کردن امکاناتی در خارج از کشور بیفتیم تا بتوانیم صدای خود و پیام مبارزه و نظرات مخالفان رژیم را به دنیا برسانیم. البته من انگیزه دیگری هم برای انجام این سفرها داشتم که عبارت بود از شناخت و آشنایی بیشتر و از نزدیک با غرب. شرایط آن روزها، از جهت حساسیت در مورد غرب و غرب‌زدگی، با امروز متفاوت بود. هرکس فکری برای اصلاح کشور داشت، دیدن آنجا و شناخت نقاط قوت و ضعف‌شان را از نزدیک برای خود مفید می‌دانست، من هم در این زمینه مطالعات نسبتاً زیادی داشتم.     به هر حال در سفر اول که با همراهی همسرم انجام شد، ابتدا شهرهای استانبول، لندن و هامبورگ را در ترکیه، انگلستان و آلمان دیدیم و سپس بعد از سیاحتی در کشورهای اسکاندیناوی،به سوریه و لبنان رفتیم و در سوریه در اردوگاه فلسطینی‌ها دیداری هم با خانواده شهدا و آوارگان فلسطینی داشتیم. این سفر دو ماهه برایم بیشتر جنبه آشنایی داشت و زمینه‌ای شد که با اتکا به اطلاعات جمع‌آوری شده در آن، سفر دومم را با دستی پُرتر آغاز کنم.     سفر دومم با استفاده از موقعیت دکتر باهنر، که در آموزش و پرورش بودند و به یک کنفرانس اخلاقی، آموزشی در ژاپن دعوت شده بود، انجام شد. به این ترتیب که با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام دادیم من به عنوان همراهی ایشان، گذرنامه گرفتم و از کشور خارج شدم. روشن بود که در ژاپن کسب اطلاعات یا اقدامی در جهت اهداف مبارزه زمینه‌ای نداشت. چون در ژاپن پایگاهی برای مبارزه و مبارزین نبود، اما فراهم شدن امکان دیدن پیشرفتهای قابل توجه این کشور و نیز دیدن آثار جنگ جهانی در شهر هیروشیما و آشنا شدن با شیوه بازسازی شهری که با آن بمباران اتمی، به طور کلی منهدم شده بود، برایم مفید و آموزنده بود.     از ژاپن، به پاکستان رفتم و پس از بررسی زمینه‌ها و امکانات مبارزه و ارتباطات نیروهای مبارز، عازم اروپا شدم و به اعضای خانواده پیوستم که طبق قرار قبلی و پس از شروع تعطیلات مدرسه بچه‌ها، به آنجا آمده بودند. چند هفته‌ای با بچه‌ها بودم، اما بعد با آنها تا ترکیه، زمینی، آمدیم و آنها به ایران برگشتند و من به دنبال اهداف اصلی سفرم که علاوه بر دیدار با امام، ایجاد هماهنگی در میان نیروهای مخالف رژیم و برطرف کردن اختلافات بین آنها بود، به سوریه، لبنان و عراق رفتم و مجدداً به اروپا و آمریکا بازگشتم و در آخر هم در حالی که خبرهایی از احتمال دستگیری‌ام مطرح شده بود و بعضی از دوستان ماندنم را در خارج از کشور پیشنهاد می‌کردند، من حضور در ایران را ـ حتی در زندان ـ سودمندتر ارزیابی کردم و برای بازگشت مصمم شدم و با عبور دوباره از سوریه و لبنان به ایران رسیدم. منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 58-1357 ، انقلاب و پیروزی، زیر نظر عباس بشیری