تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نمل – آیه 26 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْش الْعَظِیمِ

خدای، معبودی جز او نیست، [او] صاحب عرش بزرگ است.

1 - خدا، تنها معبود راستین و شایسته پرستش

ألاّیسجدوا للّه ... اللّه لا إلـه إلاّ هو

2 - خدا، یگانه پروردگار و مدبر نظام آفرینش

ربّ العرش

«عرش» معادل تخت است و مقصود از آن در این جا مرکز تدبیر امور عالم است.

3 - خورشید و تمام مظاهر آفرینش، خود تحت تدبیر و ربوبیت خداوند قرار دارند و سزاوار الوهیت و پرستش نیستند.

یسجدون للشمس ... اللّه لا إلـه إلاّ هو ربّ العرش العظیم

بیان توحیدی و استدلالی آیه یاد شده، تعریضی نسبت به عمل ناروای قوم سبا در پرستش خورشید است.

4 - عرش الهی (مرکز حاکمیت و تدبیر خدا)، بسیار عظیم و گسترده

ربّ العرش العظیم

5 - علم و قدرت بی کران خدا، اساس ربوبیت و تدبیر او بر نظام هستی

الذی یخرج الخبء ... و یعلم ماتخفون و ما تعلنون... ربّ العرش العظیم

«یخرج الخبء» ـ در آیه پیشـ بیانگر قدرت بی کران و «یعلم ما تخفون...» بیانگر علم همه جانبه خداوند است. ارتباط این آیه با آیه قبل می رساند که ربوبیت و تدبیر خدا، بر پایه قدرت و علم همه جانبه است.

6 - تنها قدرت حاکم بر نظام تدبیر جهان، شایسته الوهیت

اللّه لا إلـه إلاّ هو ربّ العرش العظیم

در این آیه، به دو حقیقت «الوهیت» و «ربوبیت خدا بر نظام هستی» اشاره شده است. ـ از ارتباط این دو بخش ـ مطلب یاد شده استفاده می شود.

7 - پادشاهی و فرمانروایی انسان ها، امری اعتباری بوده و این مقام در حقیقت تنها از آنِ خدا است.

امرأة تملکهم ... و لها عرش عظیم ...اللّه لا إله إلاّ هو ربّ العرش العظیم

یادآوری الوهیت و ربوبیت مطلق خدا بر جهان و نیز عرش عظیم او (پس از ذکر عرش و فرمانروایی بزرگ ملکه سبا) می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.

8 - «حنان بن سدیر قال: سألت أباعبداللّه(ع) عن العرش و الکرسی: فقال إنّ للعرش صفات کثیرة مختلفة... فقوله «ربّ العرش العظیم» یقول الملک العظیم;(1)

حنان بن سدیر می گوید: از امام صادق(ع) درباره عرش و کرسی پرسیدم، فرمود: برای عرش صفات زیاد و گوناگونی هست ... و در این سخن خداوند «ربّ العرش العظیم» مراد ملک عظیم است».

آفرینش

تدبیر آفرینش 2، 3; مربی آفرینش 2، 3; مرکز تدبیر آفرینش 4

الوهیت

تدبیر در الوهیت 6; قدرت در الوهیت 6; ملاک الوهیت 6

انسان

ناپایداری حاکمیت انسان ها 7

توحید

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 1، 2

خدا

آثار علم خدا 5; آثار قدرت خدا 5; اختصاصات خدا 7; تدبیر خدا 3; حاکمیت خدا 4، 7; ربوبیت خدا 3; عظمت عرش خدا 4; مراد از عرش خدا 8; ملاک ربوبیت خدا 5

خورشید

مخلوقیت خورشید 3

روایت 8

عرش

نقش عرش 4

معبودراستین 1

پی نوشت ها :

1. توحید صدوق، ص 321، ب 50، ح 1; نورالثقلین، ج 2، ص 287، ح 436.