تفسیر آیات قرآن کریم – سوره لقمان – آیه 26 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ

آنچه در آسمان ها و زمین است فقط ملک خدا است، بی تردید خدا همان بی نیاز و ستوده است.

 

1 - تمام موجودات آسمان و زمین، ملک خداوندند.

 

للّه ما فی السموت و الأرض

 

2 - خداوند، حاکمِ مطلقِ موجودات هستی است.

 

للّه ما فی السموت

لازمه مالکیت، حاکمیت داشتن است.

 

3 - آفریدگاری خداوند، مستلزم مالکیت او بر آفریده های خویش است.

 

من خلق السموت و الأرض لیقولنّ اللّه ... للّه ما فی السموت و الأرض

«للّه ما فی...» به منزله نتیجه آیه قبل است و به خاطر روشن بودن اش، از حرف عطف استفاده نشده است.

 

4 - جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد است.

 

للّه ما فی السموت

 

5 - آسمان ها، چونان زمین، دربردارنده موجوداتی قابل توجه اند.

 

للّه ما فی السموت

 

6 - توجه به حاکمیت و مالکیت مطلق الهی برپدیده های عالم، مستلزم اختصاص دادن حمد و ستایش به او است.

 

قل الحمد للّه ... للّه ما فی السموت و الأرض

یادآوری مالکیت خدا بر پدیده های عالم، پس از فرمان به ادای حمد، می تواند برای توجه دادن به نکته یاد شده باشد.

 

7 - تنها خداوند، از هر چیز و از هرکس بی نیاز است.

 

إنّ اللّه هو الغنیّ الحمید

جمله اسمیه و حرف تأکید «إنّ» و ضمیر فصل «هو» همه، دلالت بر انحصاری بودن غنای ذاتی خداوند دارند.

 

8 - توصیه خداوند به ادای حمد به درگاه او، به خاطر انجام دادن وظیفه انسان ها است و نه نیاز خدا به حمد.

 

قل الحمد للّه ... إنّ اللّه هو الغنیّ الحمید

اعلام بی نیازی مطلق خداوند در پی توصیه به حمد او، می تواند به حقیقت یاد شده، دلالت داشته باشد.

 

9 - هیچ کس در خالقیت و مالکیت، و در نتیجه، مدیریت خداوند بر عالم، شریک او نیست.*

 

من خلق السموت و الأرض ... للّه ما فی السموت و الأرض إنّ اللّه هو الغنیّ

بیان اعتراف مشرکان به توحید در خالقیت خداوند و سپس تبیین مالکیت انحصاری او برپدیده های عالم و اعلام بی نیازی مطلق او، می تواند بیان کننده این باشد که در تدبیر عالم نیز شریکی ندارد.

 

10 - خداوند، «غنی» (بی نیاز) و «حمید» (ستوده مطلق) است.

 

إنّ اللّه هو الغنیّ الحمید

 

11 - تنها خداوند، شایسته و سزاوار حمد و سپاس است.

 

إنّ اللّه هو ... الحمید

«الحمید» می تواند صفت مفعولی و به معنای «محمود» باشد; یعنی، کسی که مورد ستایش است.

 

12 - خالقیت خداوند و مالکیت انحصاری او بر عالم، نشانه بی نیازی او است.

 

من خلق السموت ... لیقولنّ اللّه ... للّه ما فی السموت و الأرض إنّ اللّه هو الغنیّ

خلق شدن آسمان ها و زمین از سوی خداوند و نیز مملوک خدا بودن شان، عین احتیاج آنها به خدا است. بنابراین، ذکر دو نکته یاد شده، قبل از «اللّه هو الغنیّ» به منزله تمهیدی برای بیانِ غنای مطلق الهی است.

آسمان

تعدد آسمان ها 4; مالک موجودات آسمان ها 1; موجودات آسمان ها 5

آفرینش

حاکم آفرینش 2; مدبر آفرینش 9

اسماوصفات

حمید 10; غنی 10

انسان

مسؤولیت انسان 8

توحید

توحید در خالقیت 9; توحید ربوبی 9

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 9

حمد

حمد خدا 8، 11; زمینه حمد خدا 6

خدا

آثار خالقیت خدا 3; اختصاصات خدا 6، 11، 12; بی نیازی خدا 7، 8; تدبیر خدا 9; توصیه های خدا 8; حاکمیت خدا 2; خالقیت خدا 9، 12; مالکیت خدا 1، 3، 9، 12; نشانه های بی نیازی خدا 12

ذکر

آثار ذکر حاکمیت خدا 6; آثار ذکر مالکیت خدا 6

زمین

موجودات زمین 5

موجودات

مالک موجودات 1، 3