تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قصص – آیه 27 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
قَالَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُنکِحَکَ إِحْدَی ابْنَتَیَّ هَاتَیْنِ عَلَی أَن تَأْجُرَنِی ثَمَانِیَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِندکَ وَمَا أُرِیدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَیْکَ سَتَجِدُنِی إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِینَ
گفت: من می خواهم یکی از این دو دختر خود را به نکاح تو در آورم، به شرط آن که هشت سال اجیر من شوی و اگر ده سال را تمام کنی اختیارش با تو است و من نمی خواهم بر تو سخت بگیرم و ان شاءاللّه مرا از صالحان خواهی یافت.
1 - تصمیم شعیب(ع) به ایجاد پیوند زناشویی میان موسی(ع) و یکی از دو دختر خود
قال إنّی أُرید أن أُنکحک إحدی ابنتیّ هـتین
2 - اقدام شعیب(ع) به در میان گذاشتن تصمیم خود با موسی(ع) در حضور دخترانش و با رضایت آنان
قال إنّی أُرید أن أُنکحک إحدی ابنتیّ هـتین
اسم اشاره «هاتین» نشان دهنده آن است که هر دو دختر شعیب، در آن لحظه حضور داشتند. گفتنی است که حضور دختران شعیب حکایت از رضایت آنان نسبت به مسأله ازدواج با موسی(ع) دارد.
3 - روا بودن خواستگاری ولیّ دختر (پدر، جد و...) از پسر
قال إنّی أُرید أن أُنکحک إحدی ابنتیّ هـتین
4 - شعیب(ع)، خواستار حداقل هشت سال و حداکثر ده سال کار (شبانی گوسفندان)، از موسی در قبال ازدواج با یکی از دخترانش بود.
قال إنّی أُرید أن أُنکحک ... علی أن تأجرنی ثمنی حجج فإن أتممت عشرًا فمن عندک
«حجج» جمع «حجه» است و مراد از آن «سنین» می باشد; یعنی، «علی أن تأجرنی ثمانی سنین».
5 - موسم حج، مبدأ سال در خانواده شعیب
علی أن تأجرنی ثمنی حجج
6 - شعیب(ع)، تابع شریعت ابراهیم
علی أن تأجرنی ثمنی حجج
«حج» سنتی است به جا مانده از شریعت حضرت ابراهیم(ع) و از این که حضرت شعیب(ع) حج را مبدأ سال در قرارداد بین خود و موسی(ع) تعیین کرد، حکایت از این دارد که او به این سنت ـ که یکی از عبادات در شریعت ابراهیم است ـ پایبند بود.
7 - تعیین مهریه ازدواج، امری لازم در شریعت مورد قبول شعیب(ع)
علی أن تأجرنی ثمنی حجج
8 - جواز تعیین منفعت (کار و خدمات) به عنوان مهریه، در شریعت مورد اعتقاد شعیب(ع)
علی أن تأجرنی ثمنی حجج
9 - جواز بهره گیری پدر از مهریه دختر، در جهت مصالح و منافع خانواده در شریعت مورد قبول شعیب(ع)
علی أن تأجرنی ثمنی حجج
10 - اجرای مراسم حج در عصر حضرت شعیب
علی أن تأجرنی ثمنی حجج
11 - لزوم تعیین مهر زن پیش از عقد ازدواج
قال إنّی أُرید أن أُنکحک ... علی أن تأجرنی
12 - ولایت داشتن پدر بر دختر در ازدواج، در شریعت مورد قبول شعیب(ع)
قال إنّی أُرید أن أُنکحک ... علی أن تأجرنی ثمنی حجج
13 - آزاد گذاشتن موسی(ع) از سوی شعیب(ع) در انتخاب کردن حداقل مهر (هشت سال کار) یا حداکثر آن (ده سال کار)
علی أن تأجرنی ثمنی حجج فإن أتممت عشرًا فمن عندک
14 - لزوم مدارا کردن با اجیر و پرهیز از سخت گرفتن بر وی در کار
و ما أُرید أن أشقّ علیک
15 - شعیب(ع)، نگران رد شدن پیشنهاد وی از سوی موسی(ع)
و ما أُرید أن أشقّ علیک
این که حضرت شعیب(ع) بلافاصله اعلام می کند من قصد ندارم بر تو سخت بگیرم، در بردارنده نوعی درخواست از سوی شعیب(ع) است که موسی(ع) پیشنهاد او را رد نکند.
16 - تضمین مدارا کردن با موسی(ع) و سخت نگرفتن بر وی در کارها از سوی شعیب(ع)
و ما أُرید أن أشقّ علیک
17 - شعیب(ع)، شخصیتی از زمره صالحان
ستجدنی ... من الصـلحین
18 - جواز ستایش از خود در موارد لزوم
ستجدنی إن شاء اللّه من الصـلحین
19 - دستیابی به هر مطلوبی در گرو خواست و مشیت خدا است.
ستجدنی إن شاء اللّه من الصـلحین
20 - عدم آشنایی قبلی موسی(ع) با شعیب(ع)
ستجدنی إن شاء اللّه من الصـلحین
21 - «عن أبی ذر قال: قال رسول اللّه(ص): إذا سألت أی الأجلین قضی موسی(ع)؟ فقل خیرهما و أبرّهما و إذا سئل أی المرأتین تزوّج، فقل الصغری منهما...;(1)
از ابوذر روایت شده که گفت: رسول خدا(ص) فرمود: اگر از تو سؤال شود که موسی(ع) کدام یک از دو زمان مورد قرارداد با شعیب را تمام نمود; بگو بهترین و نیکوترین آن دو را و اگر سؤال شود با کدام یک از آن دو دختر ازدواج کرد; بگو با کوچک ترین آن دو...».
22 - «قال الحلبی: سئل أبوعبداللّه عن البیت أکان یحجّ قبل أن یبعث النبی(ص) قال: نعم و تصدیقه فی القرآن قول شعیب حین قال لموسی حیث تزوّج «علی أن تأجرنی ثمانی حجج» و لم یقل ثمانی سنین...;(2)
حلبی گوید: از امام صادق(ع) سؤال شد که آیا قبل از بعثت پیامبراسلام حج بیت اللّه الحرام وجود داشت؟ امام صادق(ع) فرمود: آری و شاهد آن در قرآن، کلام شعیب(ع) است که به هنگام تزویج موسی(ع) به وی گفت: [یکی از دختران را به تو تزویج می کنم] که هشت حج اجیر من باشی و نگفت هشت سال...».
آرزو
منشأ تحقق آرزو 19
ابراهیم(ع)
پیروان ابراهیم(ع) 6
احکام 11
ازدواج
احکام ازدواج 11; ازدواج با دختران شعیب 2; ازدواج در شریعت شعیب(ع) 12; شرایط ازدواج 11; شرایط ازدواج با دختران شعیب 4; مهریه در ازدواج 11; ولایت در ازدواج 12
اعداد
عدد ده 4; عدد هشت 4
پدر
ولایت پدر 12
پسر
خواستگاری از پسر 3
حج
تاریخ حج 10، 22; حج در دوران شعیب(ع) 10; حج قبل از اسلام 22; فواید حج 5
خدا
آثار مشیت خدا 19
خواستگاری
آداب خواستگاری 3
خودستایی
احکام خودستایی 18; خودستایی جایز 18
روایت 21، 22
سال
مبدأ سال در دوران شعیب(ع) 5
شعیب(ع)
ازدواج دختر شعیب(ع) 1; پیشنهاد شعیب(ع) 1، 2; حداقل مهریه دختر شعیب(ع) 13; حداکثر مهریه دختر شعیب(ع) 13; رد پیشنهاد شعیب(ع) 15; رضایت دختران شعیب(ع) 2; روش برخورد شعیب(ع) 16; شریعت شعیب(ع) 6; شعیب(ع) از صالحان 17; فضایل شعیب(ع) 17; قصه شعیب(ع) 1، 2، 4، 13، 15، 16; مهریه دختر شعیب(ع) 4، 21; نگرانی شعیب(ع) 15
کارگر
روش برخورد با کارگر 14; مدارا با کارگر 14
موسی(ع)
ازدواج موسی(ع) 13، 21; پیشنهاد ازدواج به موسی(ع) 1، 2; چوپانی موسی(ع) 4; قصه موسی(ع) 1، 2، 4، 13، 15، 16; مدارا با موسی(ع) 16; موسی(ع) و شعیب(ع) 20; همسر موسی(ع) 21
مهریه
خدمت در مهریه 4، 8; مهریه در شریعت شعیب(ع) 7، 8، 9
پی نوشت ها :
1. مجمع البیان، ج 7، ص 391; نورالثقلین، ج 4، ص 125، ح 60.
2. تفسیر عیاشی، ج 1، ص 60، ح 99; بحارالأنوار، ج 96، ص 64، ح 41.
تصاویر ضمیمه
