تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 27 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
فَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْکَ بأَعْیُنِنَا وَوَحْیِنَا فَإِذَا جَاء أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ فَاسْلُکْ فِیهَا مِن کُلٍّ زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ وَأَهْلَکَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ مِنْهُمْ وَلَا تُخَاطِبْنِی فِی الَّذینَ ظَلَمُوا إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ
پس به او وحی کردیم که زیر نظر ما و وحی ما کشتی بساز، پس وقتی که فرمان ما بیاید و آن تنور فَوَران کند، از هر نوعی [از حیوان] دو تا (نر و ماده) وارد کشتی کن و [نیز] خانواده ات را، جز افرادی از آنان که حکم [عذاب] بر آنها گذشته است، و درباره آنان که ستم کرده اند با من گفت وگو مکن که آنها حتماً غرق شدنی اند.
1 - استجابت دعای نوح(ع) (نصرت خواهی او) از جانب خداوند
قال ربّ انصرنی ... فأوحینا إلیه أن اصنع الفلک بأعیننا و وحینا
2 - وحی الهی به نوح(ع) در ساختن کشتی
فأوحینا إلیه أن اصنع الفلک
3 - نوح(ع)، مأمور ساختن کشتی تحت نظارت و هدایت خداوند
أن اصنع الفلک بأعیننا و وحینا
4 - کار و تبلیغ، آمیخته به یکدیگر در زندگی پیامبران
أن اصنع الفلک بأعیننا و وحینا
برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که حضرت نوح(ع) شخصاً مأمور ساختن کشتی شد.
5 - طوفان نوح، به امر و اراده الهی بود، نه یک رخداد طبیعی
فإذا جاء أمرنا ... من کلِّ زوجین اثنین
مقصود از «أمرنا» فرا رسیدن عذاب طوفان است. «فار» مشتق از «فوران» و «تنّور» همان تنور می باشد. «سلوک» (مصدر «اسلک») به معنای ادخال و وارد کردن است. «زوجین»(مفعول «اسلک»); یعنی، دو رأس که هر یک جفت دیگری باشد (یک نر و یک ماده). «اثنین» نیز تأکید «زوجین» است. با توجه به این که مضاف الیه «کلّ» محذوف است («من کلّ حیوان») معنا چنین می شود: پس هرگاه فرمان ما در رسید و آب از تنور فوران کرد، از هر حیوانی دو تا (یکی نر و یکی ماده) با خانواده ات ـ به جز آن کسی که حکم عذاب، پیش از این بر او صادر شده است ـ در کشتی وارد کن.
6 - فوران آب از تنور، نشان صدور فرمان خدا و شروع طوفان نوح(ع) بود.
فإذا جاء أمرنا و فار التّنّور
عبارت «فارالتّنّور»، عطف تفسیری است برای «جاء أمرنا».
7 - تنوری که فوران آب از آن نشانه در رسیدن عذاب بر قوم نوح بود از پیش تعیین شده بود.
فإذا جاء أمرنا و فار التّنّور
«ال» در «التّنّور» برای عهد ذهنی است. بنابراین «التّنّور»; یعنی، آن تنور.
8 - نوح(ع)، مأمور جای دادن حیوانات و مؤمنان خاندانش در کشتی، با ظهور اولین نشانه های طوفان
فإذا جاء أمرنا ... فاسلک فیها من کلِّ زوجین اثنین و أهلک إلاّ من سبق علیه القول منهم
9 - نوح(ع)، طبق دستور الهی می بایست از هر حیوان، تنها یک نر و یک ماده را وارد کشتی کند.
فاسلک فیها من کلِّ زوجین اثنین
10 - طوفان نوح، منطقه بسیار گسترده ای از آن سرزمین را فراگرفته بود.
فاسلک فیها من کلِّ زوجین اثنین
جای دادن یک جفت (یک نر و یک ماده) از هر حیوان در کشتی، برای این بود که آنان پس از آرامش طوفان، بتوانند با پرورش و زاد و ولد آنها، نیازمندی های خود را برطرف سازند. و این نشان می دهد که گستردگی طوفان در آن سرزمین، به قدری بود که به دست آوردن حیوانات مورد نیاز، پس از فرونشستن آب، برای حضرت نوح(ع) و بازماندگان، میسور نبود.
11 - کشتی نوح، ظرفیت بیش از یک جفت (یک نر و یک ماده) از هر حیوان مورد نیاز را نداشت.
فاسلک فیها من کلِّ زوجین اثنین
تأکید خداوند بر این که از هر حیوان تنها یک نر و یک ماده ـ و نه بیشتر ـ را در کشتی جای دهند (من کلِّ زوجین اثنین)، بیانگر مطلب فوق است.
12 - وجود فرد یا افراد کافر، در میان خاندان نوح(ع)
فاسلک فیها ... إلاّ من سبق علیه القول منهم
13 - خویشاوندی با پیامبران، نمی تواند مایه مصونیت از کیفر الهی گردد.
فاسلک فیها ... إلاّ من سبق علیه القول منهم
14 - تنها ایمان، ملاک امتیاز انسان ها در بینش الهی
إلاّ من سبق علیه القول منهم ... إنّهم مغرقون
15 - نزول عذاب بر کافران، طبق برنامه و گزینش دقیق قبلی خداوند
إلاّ من سبق علیه القول منهم
16 - خداوند، نوح(ع) را از وساطت برای نجات ظالمان از عذاب طوفان، نهی کرد.
و لاتخـطبنی فی الذین ظلموا
17 - شرک، حق ناپذیری و تکذیب پیامبران، ظلمی است هلاکت بار.
فقال الملؤا الذین کفروا ... و لاتخـطبنی فی الذین ظلموا إنّهم مغرقون
18 - عذاب و کیفر الهی، ره آورد عملکرد خود انسان ها
و لاتخـطبنی فی الذین ظلموا إنّهم مغرقون
تعبیر «الذین ظلموا» اشعار به علیت دارد; یعنی، آنان (قوم نوح) به جهت ستمشان محکوم به عذاب طوفان شدند.
19 - «عن أبی جعفر(ع) قال: کانت شریعة نوح أن یعبد اللّه بالتوحید ... فلبث فیهم ألف سنة إلاّ خمسین عاماً یدعوهم سراً و علانیة ... فأوحی اللّه عزّوجلّ إلیه: «أنّه لن یؤمن من قومک إلاّ من قد آمن فلاتبتأس بماکانوا یفعلون» فلذلک قال نوح: « و لایلدوا إلاّفاجراً کفاراً» و أوحی اللّه إلیه «أن اصنع الفلک»;
از امام باقر(ع) روایت شده است که فرمود: شریعت نوح آن بود که خدا به یکتایی پرستش می شد... پس نوح(ع) در بین قوم خویش 950 سال توقف کرد و آنها را آشکار و پنهان به خدا دعوت نمود... سپس خداوند ـ عزّوجلّ ـ به او وحی فرستاد: «أنّه لن یؤمن من قومک إلاّ من قد آمن فلاتبتئس بما کانوا یفعلون» و به همین خاطر نوح گفت: «و لایلدوا إلاّ فاجراً کفاراً» و خداوند به نوح وحی کرد:«أن اصنع الفلک». 1ـ تفسیر عیاشی، ج 2، ص 144، ح 18; بحارالأنوار، ج 11، ص 331، ح 53.
آب
فوران آب از تنور 6
ارزشها
ملاک ارزشها 14
انبیا
آثار خویشاوندی با انبیا 13; سیره انبیا 4; ظلم تکذیب انبیا 17; کار انبیا 4; ویژگیهای تبلیغ انبیا 4
ایمان
ارزش ایمان 14
توحید
دعوت به توحید عبادی 19
حق
ظلم حق ناپذیری 17
خدا
آثار اراده خدا 5; اوامر خدا 5، 9; قانونمندی عذابهای خدا 15; نشانه های اوامر خدا 6; نظارت خدا 3; نواهی خدا 16; هدایتهای خدا 3
روایت 19
شرک
ظلم شرک 17
ظالمان
نهی از شفاعت ظالمان 16
عذاب
زمینه عذاب 18
عمل
آثار عمل 18
قوم نوح
آغاز عذاب قوم نوح 7; کفر قوم نوح 19
کافران
عذاب کافران 15
کیفر
زمینه کیفر 18; موانع کیفر 13
نوح(ع)
آغاز طوفان نوح(ع) 6; اجابت دعای نوح(ع) 1; استمداد نوح(ع) 1; تکلیف نوح(ع) 3; تنور قصه نوح(ع) 6، 7; توحید عبادی در شریعت نوح(ع) 19; حیوانات در کشتی نوح(ع) 8; خانواده نوح(ع) در کشتی 8; زوجیت حیوانات کشتی نوح(ع) 9، 11; دلداری به نوح(ع) 19; دعوت نوح(ع) 19; شریعت نوح(ع) 19; طوفان نوح(ع) 8، 16; ظرفیت کشتی نوح(ع) 11; عمل به تکلیف نوح(ع) 9; قصه نوح(ع) 1، 2، 3، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11، 16; کافران خانواده نوح(ع) 12; کشتی سازی نوح(ع) 2; کشتی نوح(ع) 19; مؤمنان به نوح(ع) 8; مسؤولیت نوح(ع) 8; مکذبان نوح(ع) 19; منشأ طوفان نوح(ع) 5; ناظر کشتی سازی نوح(ع) 3; نهی به نوح(ع) 16; وحی به نوح(ع) 2; وسعت طوفان نوح(ع) 10; هدایت نوح(ع) 3; همسفران نوح(ع) 8
هلاکت
عوامل هلاکت 17
تصاویر ضمیمه
