تفسیر آیات قرآن کریم- سوره فصلت – آیه47 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السَّاعَةِ وَمَا تَخْرُجُ مِن ثَمَرَاتٍ مِّنْ أَکْمَامِهَا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَی وَلَا تَضَعُ إِلَّا بعِلْمِهِ وَیَوْمَ یُنَادیهِمْ أَیْنَ شُرَکَائِی قَالُوا آذَنَّاکَ مَا مِنَّا مِن شَهِیدٍ
علم قیامت فقط به خداوند برمی گردد و هیچ یک از میوه ها از غلافشان بیرون نمی آیند و هیچ ماده ای باردار نمی شود و بارش را نمی نهد مگر با علم او و روزی که مشرکان را ندا می کند که شریکان من کجایند؟ می گویند: به تو اعلام می داریم که هیچ کس از ما [بر شریک داشتن تو] شهادت نمی دهد.
1 - آگاهی به زمان برپایی قیامت، در انحصار خداوند است.
إلیه یردّ علم الساعة
تقدیم «إلیه» بر «یردّ» مفید حصر است.
2 - قیامت و زمان برپایی آن، مورد پرسش مشرکان عصر بعثت
إلیه یردّ علم الساعة
3 - آگاهی خداوند از زمان برپایی قیامت، لازمه ربوبیت او است.
و ما ربّک بظلّـم ... إلیه یردّ علم الساعة
با توجه به رجوع ضمیر «إلیه» به «ربّک» در آیه قبل، برداشت بالا استفاده می شود.
4 - «الساعة»، از نام های قیامت
إلیه یردّ علم الساعة
5 - احاطه علمی خدا به تمام تحولات پیچیده شکوفه ها و کیفیت بارور شدن و ثمردهی آنها
و ما تخرج من ثمرت من أکمامها ... إلاّ بعلمه
6 - آگاهی به همه اسرار حیات گیاهی و انسانی، در انحصار خدا است.
و ما تخرج من ثمرت ... و لاتضع إلاّ بعلمه
برداشت یاد شده با توجه به حصر مستفاد از آیه صورت گرفته است.
7 - خداوند، از تمامی تحولات ایام بارداری و زایمان آگاه است.
و ما تحمل من أنثی و لاتضع إلاّ بعلمه
چنانچه «باء» در «بعلمه» برای مصاحبت باشد، نشان می دهد که تمامی تحولات جنین از آغاز تا تولد، در حیطه علم خداوند است.
8 - تحولات پیچیده شکوفه ها و جنین، بنا به مقتضای علم و حکمت خداوندی است.
و ما تخرج من ثمرت من أکمامها ... إلاّ بعلمه
چنانچه «باء» در «بعلمه» برای سببیت باشد، مفاد آیه شریفه، این خواهد بود که همه این رخدادها براساس علم الهی است.
9 - تدبیر و اداره جهان هستی، بر اساس علم و آگاهی صورت می گیرد.
و ما ربّک ... و ما تخرج من ثمرت ... إلاّ بعلمه
با توجه به این که شکفتن شکوفه ها و انعقاد نطفه و تولد موجودات، نمونه هایی از تدبیر جهان هستی است، مطلب بالا استفاده می شود.
10 - آگاهی به روند پیدایش میوه ها و تکوین و تولد جنین، مقتضای ربوبیت الهی است.
و ما ربّک ... و ما تخرج ... إلاّ بعلمه
11 - قیامت، صحنه محاکمه مشرکان به خاطر عقاید شرک آمیز آنان
و یوم ینادیهم أین شرکاءی
12 - مشرکان در قیامت مورد سخره و تحقیر الهی قرار می گیرند.
و یوم ینادیهم أین شرکاءی
لحن آیه و نحوه خطاب در آن («أین شرکائی» و «ینادیهم») می تواند مفید برداشت بالا باشد.
13 - اعتراف مشرکان در قیامت، به بطلان باورهایشان نسبت به معبودهای خویش
و یوم ینادیهم أین شرکاءی قالوا ءاذنّـک ما منّا من شهید
14 - مشرکان، از حمایت معبودهای خویش در قیامت محروم خواهند بود.
و یوم ینادیهم أین شرکاءی قالوا ءاذنّـک ما منّا من شهید
15 - شرک، باوری پوچ و فاقد هر گونه سند و دلیل
ءاذنّـک ما منّا من شهید
16 - لزوم برخورداری انسان از دلیل، در باورها و عقاید خویش
ءاذنّـک ما منّا من شهید
17 - گفت وگوی بی واسطه انسان ها با خداوند در قیامت
و یوم ینادیهم أین شرکاءی قالوا
18 - تمامی انسان ها، حتی مشرکان، برخوردار از فطرت توحیدی اند.
قالوا ءاذنّـک
از ماضی آوردن فعل «آذنّاک» می توان استفاده کرد که مشرکان قبل از قیامت، به زبان حال اعتراف به توحید داشته و منکر شرک بوده اند. با توجه به این نکته مطلب یاد شده قابل برداشت است.
19 - اعتراف پیشین تمامی آدمیان به توحید; قبل از پیدایش در صحنه گیتی *
قالوا ءاذنّـک ما منّا من شهید
از این که مشرکان در قیامت می گویند که ما قبلاً به توحید گواهی داده ایم ـ با آن که در دنیا مشرک بوده اند ـ می توان برداشت نمود که آنان قبل از پیدایش در دنیا (عالم ذر) بدان گواهی داده اند.
20 - قیامت، صحنه کشف حقایق جهان هستی است.
و یوم ینادیهم أین شرکاءی قالوا ءاذنّـک ما منّا من شهید
بنابراین که جمله «آذنّاک» برای انشا و ایجاد اعلام باشد (اعلام می کنیم) می توان استفاده کرد که این اعلام براساس کشف حقایق است.
آفرینش:
علم به رازهای آفرینش 6; منشأ تدبیر آفرینش 9
اقرار:
اقرار به بطلان شرک 13; اقرار به توحید 19; اقرار در عالم ذر
انسان:
انسان ها در عالم ذر 19; فطریات انسان 18
بارداری:
علم به تحولات بارداری 7
جنین:
علم به رشد جنین 10; منشأ رشد جنین 8
خدا:
آثار ربوبیت خدا 3، 10; آثار علم خدا 8، 9; اختصاصات خدا 1، 6; استهزاهای خدا 12; تکلم خدا در قیامت 17; علم خدا 1، 3; وسعت علم خدا 5، 6، 7
خود:
اقرار علیه خود 13
زایمان:
علم به تحولات زایمان 7
الساعة: 4
شرک:
بی منطقی شرک 15; پوچی شرک 15
شکوفه:
رویش شکوفه ها 5; منشأ رویش شکوفه ها 8
عقیده:
اهمیت برهان در عقیده 16; عقیده باطل 15
فطرت:
فطرت توحیدی 18، 19
قیامت:
پرسش از قیامت 2; ظهور حقایق در قیامت 20; علم به قیامت 1، 3; نامهای قیامت 4; وقت قیامت 1، 2، 3; ویژگیهای قیامت 11، 17، 20
گیاهان:
باروری گیاهان 5; ثمردهی گیاهان 5
مشرکان:
استهزای اخروی مشرکان 12; اقرار اخروی مشرکان 13; پرسشهای مشرکان صدراسلام 2; تحقیر اخروی مشرکان12; محاکمه اخروی مشرکان 11; محرومیت اخروی مشرکان 14; مشرکان در قیامت 11، 12
معبودان باطل:
معبودان باطل در قیامت 14
میوه:
علم به رویش میوه 10
تصاویر ضمیمه
