تفسیر آیات قرآن کریم- سوره فصلت – آیه44 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا أَعْجَمِیًّا لَّقَالُوا لَوْلَا فُصِّلَتْ آیَاتُهُ أَأَعْجَمِیٌّ وَعَرَبیٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذینَ آمَنُوا هُدًی وَشفَاء وَالَّذینَ لَا یُؤْمِنُونَ فِی آذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَیْهِمْ عَمًی أُوْلَئِکَ یُنَادَوْنَ مِن مَّکَانٍ بَعِیدٍ

 

و اگر آن را قرآنی به زبان غیرعربی قرار می دادیم، می گفتند: چرا آیات آن تبیین نشده است؟ آیا کتابْ غیرعربی و مخاطبْ عربی؟! بگو: آن برای کسانی که ایمان آورده اند هدایت و شفا است و کسانی که ایمان نمی آورند در گوش هایشان سنگینی است و قرآن برایشان مایه کوری است، اینان گویی از جایی دور ندا می شوند [و صدا را نمی شنوند].

 

1 - عربی بودن قرآن، اتمام حجت خداوند بر مردم عرب است.

 

و لو جعلنـه قرءانًا أعجمیًّا لقالوا لولا فصّلت ءایـته

 

2 - مشرکان مکه، مردمی عناد پیشه و بهانه جو بودند.

 

و لو جعلنـه قرءانًا أعجمیًّا لقالوا لولا فصّلت ءایـته ءاْعجمیّ و عربیّ

 

3 - عربی بودن زبان قرآن، امری الهی است و پیامبر در آن نقشی نداشت.*

 

و لو جعلنـه قرءانًا أعجمیًّا

از این که خداوند عجمی بودن قرآن و طبعاً عربی بودن آن را به خود نسبت داده (جعلناه)، مطلب یاد شده قابل برداشت است.

 

4 - قرآن، دارای آیات روشن و مفاهیم متمایز و قابل درک است.

 

و لو جعلنـه قرءانًا أعجمیًّا لقالوا لولا فصّلت ءایـته

«تفصیل» (مصدر «فصّلت») در مقابل اجمال و به معنای تبیین است.

 

5 - زبان قرآن، زبانی گویا، روشن و به دور از ابهام

 

و لو جعلنـه قرءانًا أعجمیًّا لقالوا لولا فصّلت ءایـته

 

6 - مجموعه آیات قرآنی، به دور از هرگونه ابهام و برخوردار از فصاحت

 

و لو جعلنـه قرءانًا أعجمیًّا لقالوا لولا فصّلت ءایـته

«أعجمی» منسوب به «أعجم» است و «أعجم» به کسی گفته می شود که کلام او دارای ابهام بوده و گویا نباشد.

 

7 - قرآن، راهنما و هدایتگر اهل ایمان

 

قل هو للذین ءامنوا هدًی

 

8 - قرآن، شفابخش امراض روحی و زداینده بیماری های نفسانی اهل ایمان

 

قل هو للذین ءامنوا ... شفاء

 

9 - ایمان، شرط بهره وری انسان از نور هدایت و شفابخشی قرآن

 

قل هو للذین ءامنوا هدًی و شفاء

 

10 - پیامبر(ص)، موظف به بیان فواید و آثار قرآن، در پاسخ به بهانه جویی های کافران

 

و لو جعلنه ... ءاْعجمیّ و عربیّ قل هو للذین ءامنوا هدًی و شفاء

 

11 - عجز کافران، از درک معارف و مفاهیم بلند قرآن

 

و الذین لایؤمنون فی ءاذانهم وقر و هو علیهم عمیً

جمله «فی آذانهم وقر» (در گوش های کافران سنگینی است) و نیز جمله «هو علیهم عمیً» (کوری کافران نسبت به قرآن است) کنایه از ناتوانی کافران نسبت به درک مفاهیم قرآن می باشد.

 

12 - محرومیت انسان از هدایت و شفای قرآن، معلول شرایط و قابلیت های روحی خود او است.

 

و الذین لایؤمنون فی ءاذانهم وقر

بنابراین که جمله «فی آذانهم وقر» به منزله علت برای عدم ایمان کافران باشد، از آیه استفاده می شود که ایمان نیاوردن کافران و بی بهره ماندن آنان از قرآن، ناشی از وضعیت فکری و روحی خود آنان است.

 

13 - برخورداری از روحیه حق پذیری و به دور بودن از لجاجت و عناد، شرط بهره وری انسان از هدایت وحی

 

و لو جعلنه ... و الذین لایؤمنون فی ءاذانهم وقر و هو علیهم عمیً

از صدر آیه ـ که درباره لجاجت کافران است ـ و نیز فعل مضارع «لایؤمنون» ـ که اشعار به استمرار عدم ایمان دارد ـ می توان استفاده کرد که لجاجت و عناد، در محرومیت انسان از ابزارهای شناخت نقش دارد.

 

14 - هدایت و شفای قرآن، مایه فزونی کوردلی کافران لجوج

 

و هو علیهم عمیً أُولـئک ینادون من مکان بعید

 

15 - پیام روشن قرآن، دور از شنود و فهم کافران لجوج

 

أُولـئک ینادون من مکان بعید

ایمان:

آثار ایمان 9

حق:

آثار حق پذیری 13

خدا:

اتمام حجت خدا 1

دشمنی:

آثار ترک دشمنی 13

عرب:

اتمام حجت بر عرب 1

عربی:

فصاحت زبان عربی 5; ویژگیهای زبان عربی 5

قرآن:

آثار شفابخشی قرآن 14; آثار هدایتهای قرآن 14; آیات قرآن 6; تبیین فواید قرآن 10; شرایط شفابخشی قرآن 9; شفابخشی قرآن 8; عوامل محرومیت از شفابخشی قرآن 12; فصاحت قرآن 5، 6; فلسفه عربیت قرآن 1; فهم قرآن 11، 15; منشأ عربیت قرآن 3; نقش قرآن 7; وضوح قرآن 4، 6، 15; ویژگیهای قرآن 4، 6; هدایتگری قرآن 7، 9

کافران:

بهانه جویی کافران 10; زمینه کوردلی کافران 14; عجز کافران 11; لجاجت کافران 14، 15

لجاجت:

آثار ترک لجاجت 13

مؤمنان:

شفای مؤمنان 8; هدایت مؤمنان 7

محمد(ص):

محمد(ص) و قرآن 10; نقش محمد(ص) 3، 10

مشرکان مکه:

بهانه جویی مشرکان مکه 2; دشمنی مشرکان مکه 2

وحی:

هدایتگری وحی 13

هدایت:

شرایط هدایت 9، 13