تفسیر آیات قرآن کریم – سوره عبس– آیه 24– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَی طَعَامِهِ

پس انسان باید به طعام خود نظر کند;

1 - نگاه به خوراکی ها و توجّه به روند تولید و مصرف آن، امری ضروری و برانگیزنده انسان به انجام دادن فرمان های خداوند

فلینظر الإنسـن إلی طعامه

فرمان به دقت در طعام، با حرف «فاء» بر آیه قبل تفریع شده است تا این نکته را برساند که این اندیشه، انسان را به انجام دادن اوامر الهی وادار می کند. وجود کلمه «الإنسان» در آیات قبل، گرچه از تکرار آن بی نیاز می کرد و اکتفا به ضمیر آن ممکن بود; ولی بار دیگر به این لفظ تصریح شد تا بیانگر تفاوت مصداق انسان در دو آیه باشد. در آیه قبل مراد کافران بود و این آیه به همه انسان ها نظر دارد.

2 - اندیشیدن در زمینه پیدایش مواد غذایی و تأمّل در مراحل تولید و مصرف آن، از میان برنده کفر به خداوند است.

فلینظر الإنسـن إلی طعامه

فرمان به دقت در طعام (به قرینه «قتل الإنسان ما أکفره» در آیات پیشین ـ ارائه رهنمودی برای ایمان به خدا و کنار نهادن کفر است.

3 - خوراکی های انسان، همانند مراحل رشد و فنای جسم او، دربردارنده دلایل و نشانه های خداوند است.

فلینظر الإنسـن إلی طعامه

مراد از نظر به طعام ـ به قرینه آیات بعد ـ نظر به اسباب و نتایج آن و وابسته بودن مراحل پیدایش آن به خداوند است. عطف آیاتی که درباره غذای انسان است، بر آیاتی که از حدوث و مرگ جسم او سخن گفته بود; نشانه هماهنگی نعمت های درونی و برونی انسان در دلالت بر خداوند است.

4 - توجّه به تأمین مواد غذایی انسان از سوی خداوند، بازدارنده او از کفران نعمت و وادارسازنده او به شکرگزاری است.

ما أکفره ... فلینظر الإنسـن إلی طعامه

چنانچه «کفر» در «ما أکفره» به معنای کفران نعمت باشد، ارتباط این آیه با آیات پیشین، بیانگر برداشت یاد شده است.

5 - «زید الشحّام عن أبی جعفر(ع) فی قول اللّه عزّوجلّ: «فلینظر الإنسان إلی طعامه» قال: قلت: ما طعامه؟ قال: علمه الذی یأخذه عمّن یأخذه;(1)

زید شحّام از امام باقر(ع) درباره قول خدای عزّوجلّ «فلینظر الإنسان إلی طعامه» روایت کرده و می گوید: به امام(ع) گفتم: طعام انسان [که باید به آن نظر کند ]چیست؟ فرمود: علم او است که آن را فرامی گیرد; [باید نگاه کند] که از چه کسی فرامی گیرد».

آیات خدا

آیات آفاقی 3; آیات انفسی 3

انسان

مراحل رشد انسان 3

انگیزش

عوامل انگیزش 1، 4

تعقل

تعقل در تولید مواد غذایی 2; تعقل در مصرف مواد غذایی 2; تعقل در مواد غذایی 2

تکلیف

زمینه عمل به تکلیف 1

روایت 5

شکر

زمینه شکر نعمت 4

علم

اهمیت علم 5

کفر

موانع کفر 2

کفران

موانع کفران نعمت 4

موادغذایی

مطالعه تولید موادغذایی 1; مطالعه مصرف موادغذایی 1; منشأ موادغذایی 4; نقش موادغذایی 3

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 1، ص 50، ح 8; تفسیربرهان، ج 4، ص 429، ح 1 و 2.