تفسیر آیات قرآن کریم – سوره یس – آیه 36 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

سُبْحَانَ الَّذی خَلَقَ الْأَزْوَاجَ کُلَّهَا مِمَّا تُنبتُ الْأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسهِمْ وَمِمَّا لَا یَعْلَمُونَ

منزّه است آن که همه اصناف را از آنچه زمین می رویاند و از خودشان و از آنچه نمی دانند خلق کرده است.

1 - ساحت خداوند، از هرگونه نقص و کاستی منزه و مبرا است.

سبحـن الذی

2 - خداوند تمامی روییدنی های زمین، انسان و پدیده های ناشناخته در نزد بشر را به صورت زوج (نر و ماده) آفریده است.

سبحـن الذی خلق الأزوج کلّها ممّا تنبت الأرض و من أنفسهم و ممّا لایعلمون

«زوج» (مفرد «أزواج») برای دو معنا به کار می رود: 1ـ مقابل طاق و مرادف جفت; 2ـ به معنای نوع و صنف گفتنی است برداشت یاد شده مبتنی بر معنای نخست است.

3 - خداوند، پدیدآورنده انواع و اصناف گوناگون پدیده های شناخته شده و ناشناخته بشر است.

سبحـن الذی خلق الأزوج کلّها ممّا تنبت ... و ممّا لایعلمون

4 - حاکمیت قانونِ زوجیت (نر و ماده بودن) بر تمامی موجوداتِ دارای حیات (گیاهان، حیوانات و...)

سبحـن الذی خلق الأزوج کلّها ... و ممّا لایعلمون

5 - حاکمیت قانونِ زوجیت بر پدیده های شناخته شده و ناشناخته جان دارِ جهان، دلیل کمال خدا و مبرّا بودن او از هر نقص و کاستی

سبحـن الذی خلق الأزوج کلّها ... و ممّا لایعلمون

از ارتباط میان تنزیه خدا از هر نقصی به توصیف او به آفریدن پدیده های جان دارِ جهان به صورت زوج (نر و ماده)، برداشت یاد شده به دست می آید.

6 - وجود پدیده هایی خارج از قلمرو دانش بشر در جهان

و ممّا لایعلمون

7 - جهان، دارای پدیده های جان داری است که چگونگی حاکمیت قانون زوجیت بر آنها، برای بشر ناشناخته است.

سبحـن الذی خلق الأزوج کلّها ... و ممّا لایعلمون

متعلق علم در «لایعلمون» ذکر نشده است; ولی به تناسب این که آیه شریفه درصدد بیان حاکمیتِ قانونِ زوجیت بر پدیده های جان دار جهان است، می تواند حاکمیت همین قانون باشد.

8 - نوع حیات و حاکمیت قانون زوجیت (نر و ماده بودن)، از آیات خداوند و از نشانه های قدرت او است.

و ءایة لهم الأرض ... سبحـن الذی خلق الأزوج کلّها... و ممّا لایعلمون

برداشت یاد شده، از آن جا است که آیه شریفه، در ضمن سلسله آیاتی قرار دارد که درصدد بیان نشانه های قدرت خداوند است.

اسماوصفات

صفات جلال 1، 5; صفات جمال 5

انسان

جهل انسان 7; محدوده علم انسان ها 6; منشأ زوجیت انسان ها 2

تسبیح

تسبیح خدا 1

جانداران

آثار زوجیت جانداران 5; زوجیت جانداران 4، 7; منشأ زوجیت جانداران 2

حیات

حیات از آیات خدا 8

حیوانات

زوجیت حیوانات 4

خدا

خالقیت خدا 2، 3; خدا و نقص 1; دلایل کمال خدا 5; نشانه های قدرت خدا 8

زوجیت

زوجیت از آیات خدا 8

گیاهان

زوجیت گیاهان 4; منشأ زوجیت گیاهان 2

موجودات

جهل به موجودات 6; منشأ تنوع موجودات 3