تفسیر آیات قرآن کریم – سوره کهف – آیه ۱۵ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

هَؤُلَاء قَوْمُنَا اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّوْلَا یَأْتُونَ عَلَیْهِم بسُلْطَانٍ بَیِّنٍ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَی عَلَی اللَّهِ کَذبًا

اینان قوم ما هستند که غیر از او معبودهایی گرفتند! چرا بر حقانیت آنها دلیلی روشن نمی آورند؟ پس اکنون که دلیلی نمی آورند کیست ستمکارتر از آن کس که بر خدا دروغ ببندد؟

 

1- جامعه اصحاب کهف، جامعه ای مشرک و معتقد به معبودهایی متعدّد بود.

هـؤلاء قومنا اتخذوا من دونه ءالهة

 

2- اصحاب کهف، از شرک و انحراف عقیدتی مردم جامعه خویش، نگران و در رنج روحی بودند.

هـؤلاء قومنا اتخذوا من دونه ءالهة

لحن جمله «هؤلاء...» گویای تحسّر و اندوه اصحاب کهف بر ضلالت و گمراهی مردم زمان خویش است.

 

3- یکتاپرستان واقعی، نمی توانند در قبال شرک و انحرافات عقیدتی مردم، بی تفاوت باشند.

ربّنا ربّ السمـوت ... هـؤلاء قومنا اتخذوا من دونه ءالهة

خداوند، اصحاب کهف را به عنوان نمونه ای از موحّدان واقعی یاد کرده و در بیان حالات و خصلت های آنان ـ پس از اقرار به اصل توحید ـ توجّه ایشان به جامعه بشری و تأسف آنان به ضلالت مردم را مطرح ساخته است.

 

4- جوّ اجتماعی و جبر محیطی، عذری پذیرفته شده برای توجیه رنگ پذیری از جامعه نیست.

هـؤلاء قومنا اتخذوا من دونه ءالهة

بیان گرایش اصحاب کهف به توحید و ایمان آنان در محیطی سراسر کفر، اشاره به این نکته دارد که انسان ها می توانند از محیط، رنگ نپذیرفته، بلکه در مسیر حق، برخلاف جریان عمومی جامعه، حرکت کنند.

 

5- جامعه اصحاب کهف، فاقد هرگونه دلیل و برهان بر عقاید شرک آلود خویش بودند.

هـؤلاء قومنا ... لولا یأتون علیهم بسلطـن بیّن

 

6- بی منطقی در عقیده و سستی اندیشه، بزرگ ترین مشکل جامعه اصحاب کهف از دیدگاه خود آنان

اتخذوا من دونه ءالهة لولا یأتون علیهم بسلطـن بیّن

 

7- شرک، مرامی غیرمنطقی و فاقد دلیل و برهان است.

هـؤلاء قومنا اتّخذوا من دونه ءالهة لولا یأتون علیهم بسلطـن بیّن

 

8- شناخت توحیدی اصحاب کهف، شناختی عمیق و استوار بر دلایلی قطعی و روشن

اتّخذوا من دونه ءالهة لولا یأتون علیهم بسلطـن بیّن

از این که اصحاب کهف، مردم خود را به خاطر سطحی نگری و بی منطقی سرزنش کرده اند، استفاده می شود که آنان، عقاید خویش را براساس برهان استوار کرده بودند.

 

9- لازم است که عقاید بر دلایلی روشن و محکم استوار باشد.

لولا یأتون علیهم بسلطـن بیّن

 

10- افترا بستن بر خداوند، بزرگ ترین ظلم ها است.

فمن أظلم ممّن افتری علی اللّه کذبًا

 

11- افترا بر خداوند، گناهی بزرگ است و افترازنندگان به او، ستم کارترین مردمان اند.

فمن أظلم ممّن افتری علی اللّه کذبًا

 

12- شرک، گناهی بزرگ است و مشرکان، ظالم ترین مردمان اند.

اتّخذوا من دونه ءالهة ... فمن أظلم ممّن افتری علی اللّه کذبًا

 

13- خداوند را دارای شریک دانستن، پنداری دروغ و افترا بر او است.

فمن أظلم ممّن افتری علی اللّه کذبًا

 

14- جامعه اصحاب کهف، موجوداتی دارای شعور و خرد را، معبود خود پنداشته و به پرستش آن ها پرداخته بودند.

لولا یأتون علیهم بسلطـن بیّن

کاربرد ضمیر «هم» نوعاً در مواردی است که مرجع آن، جمعی از موجودات با شعور باشند. بنابراین مراد از «ءالهة» که مرجع ضمیر «هم» است، معبودانی از جنس بشر یا فرشتگان و مانند این ها خواهد بود.

اصحاب کهف:

بینش جامعه دوران اصحاب کهف 5، 6; توحید اصحاب کهف 8; جامعه دوران اصحاب کهف 1، 14; شرک در دوران اصحاب کهف 1، 2، 5; عقیده اصحاب کهف 8; عوامل اندوه اصحاب کهف 2; عوامل رنج اصحاب کهف 2; قصه اصحاب کهف 1، 2; مشکلات جامعه دوران اصحاب کهف 6

افترا:

افترا به خدا 10، 13

بت پرستی:

بت پرستی در دوران اصحاب کهف 14; تاریخ بت پرستی 14

جامعه:

تأثیرپذیری از جامعه 4; جوامع مشرک 1

خدا:

شرک به خدا 13; ظلم به خدا 10

شرک:

بی منطقی شرک 7

ظالمان 11، 12:

ظلم:

بزرگترین ظلم 10

عذر:

عذر غیرمقبول 4

عقیده:

اهمیت برهان در عقیده 6، 9; برهان در عقیده 8; عقیده باطل 13; مبانی عقیده 9

گناهان کبیره 11، 12:

مردم:

ظالمترین مردم 11، 12

مشرکان 1:

بی منطقی مشرکان 1 5; ظلم مشرکان 1 12

مفتریان بر خدا:

ظلم مفتریان بر خدا 11

موحدان:

شرک ستیزی موحدان 3; مسؤولیت پذیری موحدان 3