تفسیر آیات قرآن کریم – سوره اسراء – آیه ۱۵ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

مَّنِ اهْتَدَی فَإِنَّمَا یَهْتَدی لِنَفْسهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَلاَ تَزرُ وَازرَةٌ وِزْرَ أُخْرَی وَمَا کُنَّا مُعَذِّبینَ حَتَّی نَبْعَثَ رَسُولاً

هر کس هدایت یافت فقط برای خودش هدایت می یابد و هر کس گمراه شد فقط به زیان خودش گمراه می شود; و هیچ کس بار گناه کسی را برنمی دارد. و شیوه ما نیست که عذاب بفرستیم تا آن که رسولی را مبعوث کنیم [که اتمام حجت شود].

 

1- نفع هدایت و ضررِ گمراهی هر کسی متوجه خود اوست.

من اهتدی فإنما یهتدی لنفسه و من ضلّ فإنما یضلّ علیها

 

2- هدایت، دربردارنده سود و منافع و گمراهی در پی دارنده زیان و ضرر

من اهتدی فإنما یهتدی لنفسه و من ضلّ فإنما یضلّ علیها

 

3- انسان در انتخاب راه هدایت یا گمراهی مختار است.

من اهتدی فإنما یهتدی لنفسه و من ضلّ فإنما یضلّ علیها

 

4- تبیین آیات الهی در طبیعت و تذکر به محاسبه اعمال در قیامت، برای هدایت آدمیان است.

و جعلنا الّیل و النهار ءایتین ... اقرأ کتـبک ... من اهتدی فإنما یهتدی لنفسه

 

5- هیچ انسانی بار عمل دیگری را بر دوش نخواهد کشید.

و لاتزر وازرة وزر أخری

«وزر» به معنای چیز سنگین و کنایه از گناه است.

 

6- گناه، باری سنگین بر دوش انسان است.

و لاتزر وازرة وزر أخری

«وزر» در لغت به معنای چیز سنگین است (لسان العرب)، و از این رو به گناه «وزر» گفته می شود، که دارای تبعات و نتایج سنگینی است.

 

7- عدل الهی، بر نظام جزای اعمال حاکم است.

و لاتزر وازرة وزر أخری

 

8- مجازات نکردن انسانها، قبل از برانگیختن رسولان و اتمام حجت با آنها، از سنتهای الهی است.

و ما کنّا معذّبین حتی نبعث رسولاً

 

9- اتمام حجت بر آدمیان، از جمله اهداف بعثت انبیاست.

و ما کنّا معذّبین حتی نبعث رسولاً

 

10- عقاب و کیفر دادن بر هر عملی بدون بیان زشتی و خلاف بودن آن عمل، زشت و ناپسند است.

و ما کنّا معذّبین حتی نبعث رسولاً

اینکه خداوند فرمود: «ما بدون اینکه رسولی برای تبیین حقایق برای مردم بفرستیم، عذاب و کیفرشان نمی کنیم» احتمال دارد به جهت این داوری عقل باشد که: «عقاب بدون بیان زشت و قبیح است».

 

11- نزول عذاب دنیوی بر امتهای گنهکار، تنها پس از اتمام حجت و فرستادن پیامبری برای ایشان است.

و ما کنّا معذّبین حتی نبعث رسولاً

جمله «ما کنّا معذّبین حتی نبعث رسولاً» اطلاق دارد و عذاب دنیوی را هم دربرمی گیرد.

آیات خدا:

آیات آفاقی 4; فلسفه تبیین آیات خدا 4

اتمام حجت:

اهمیت اتمام حجت 9

امتها:

عذاب دنیوی امتها ی گناهکار 11

انبیا:

اتمام حجت با انبیا 11; فلسفه بعثت انبیا 9; نقش انبیا 11

انسان:

اختیار انسان 3

تذکر:

تذکر حسابرسی اخروی عمل 4

جبرواختیار 3:

خدا:

پاداشهای خدا 7; حاکمیت عدالت خدا 7; سنتهای خدا 8; شرایط کیفرهای خدا 8، 11; قانونمندی کیفرهای خدا 8،11; کیفرهای خدا 7; نقش اتمام حجت خدا 8، 11

خود:

زیان به خود 1

رسولان خدا:

نقش رسولان خدا 8

عمل:

عمل ناپسند 10; مسؤول عمل 5

قواعد فقهی:

قاعده کیفر بی بیان 10

گمراهی:

اختیار در گمراهی 3; زیان گمراهی 1، 2

گناه:

تحمل گناه دیگران 5; سنگینی گناه 6

نظام جزایی 7:

هدایت:

اختیار در هدایت 3; زمینه هدایت 4; فواید هدایت 1، 2