تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نمل – آیه 18 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

حَتَّی إِذَا أَتَوْا عَلَی وَادی النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ یَا أَیُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاکِنَکُمْ لَا یَحْطِمَنَّکُمْ سُلَیْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا یَشْعُرُونَ

[سلیمان و سپاهیانش حرکت کردند] تا وقتی که بر وادی مورچگان درآمدند، مورچه ای گفت: ای مورچگان! به مسکن های خود داخل شوید تا سلیمان و سپاهیانش در حال بی خبری شما را در هم نکوبند.

1 - رسیدن سلیمان(ع) و لشگریانش به سرزمین مورچگان، در مسیر حرکت خود

حتّی إذا أتوا علی واد النمل

2 - قرار داشتن سرزمین مورچگان، در منطقه ای پایین تر از منطقه اطراف آن

أتوا علی واد النمل

واژه «علی» برای استعلا به کار می رود. بنابراین «علی واد النمل» بیانگر این نکته است که منطقه اطراف سرزمین مورچگان مشرف بر آن بود و سرزمین مورچگان پایین تر از آن قرار داشت.

3 - اخطار مورچه ای به دیگر مورچگان نسبت به ورود سلیمان و لشگریانش به سرزمین آنها

قالت نملة یـأیّها النمل ادخلوا مسـکنکم لایحطمنّکم سلیمـن و جنوده

4 - دستور مورچه پیشوا به پنهان شدن مورچگان در لانه خود، برای مصون ماندن از پایمال شدن توسط سلیمان و سپاهیانش

ادخلوا مسـکنکم لایحطمنّکم سلیمـن و جنوده

«لا» در «لایحطمنّکم» ناهیه است. «حَطْم» (مصدر «یحطمنّ») در اصل به معنای شکستن و در این جا معادل پایمال کردن است. تعبیرهای «ادخلوا» و «لایحطمنّکم» ـ که به صورت امر و نهی آمده ـ بیانگر نوعی ریاست است; به ویژه اگر تنکیر «نملة» برای تفخیم باشد.

5 - وجود شعور، نظام رهبری و مدیریت و نیز سازمان اطلاع رسانی در مورچگان

قالت نملة ... لایحطمنّکم سلیمـن و جنوده

6 - سلیمان شخصیتی مشهور، حتی نزد مورچگان

لایحطمنّکم سلیمـن و جنوده

7 - آگاهی مورچه به مقام معنوی و عدالت سلیمان

لایحطمنّکم سلیمـن و جنوده و هم لایشعرون

تعبیر «و هم لایشعرون» بیانگر این نکته است که آن مورچه می دانست که سلیمان در صورت توجه، نخواهد گذاشت که مورچگان مورد ستم قرار گیرند و پایمال شوند.

سرزمینها

سپاه سلیمان(ع) در سرزمین مورچگان 1، 3; سرزمین مورچگان قصه سلیمان(ع) 2; سلیمان(ع) در سرزمین مورچگان 1، 3

سلیمان(ع)

اوامر ملکه مورچگان قصه سلیمان(ع) 4; شخصیت سلیمان(ع) 6; عدالت سلیمان(ع) 7; فضایل سلیمان(ع) 6; قصه سلیمان(ع) 1، 3; لشکرکشی سلیمان(ع) 1; مصونیت از پایمالی سپاه سلیمان(ع) 4; مصونیت از پایمالی سلیمان(ع) 4; مقامات معنوی سلیمان(ع) 7; هشدار ملکه مورچگان قصه سلیمان(ع) 3

مورچگان

رهبری در مورچگان 5; شعور مورچگان 5، 7; مدیریت در مورچگان 5