تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 18 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشیًّا وَحِینَ تُظْهِرُونَ

و ستایش در آسمان ها و زمین مختصّ او است، و شبانگاه و زمانی که وارد ظهر می شوید [نیز، خدا را تنزیه کنید].

1 - هر آنچه حمد و ستایش در آسمان ها و زمین (عالم) است، از آن خداوند است.

و له الحمد فی السمـوت و الأرض و عشیًّا و حین تظهرون

بنابراین که جمله «و له الحمد...» خبری باشد و «فی السماوات» متعلق به «الحمد» باشد، نکته بالا قابل استفاده است. گفتنی است که تقدیم «له» بر «الحمد» مفید حصر است و «ال» در «الحمد» برای جنس است.

2 - تسبیح خداوند به هنگام شام گاه و نیم روز، لازم است.

فسبحـن اللّه ... و عشیًّا و حین تظهرون

3 - اختصاص همه حمدها به خداوند، دلیل لزوم تسبیح او است.

فسبحـن اللّه ... و له الحمد ... عشیًّا

جمله «و له الحمد» معترضه و «عشیّاً» عطف به محل «حین تمسون» است. لذا این دو آیه درصدد توصیه به تسبیح گویی خداوند در وقت های چهارگانه یاد شده است. ذکر جمله معترضه در بین توصیه بالا، می تواند اشاره به این نکته داشته باشد.

4 - تسبیح خداوند در همه لحظه ها و فرصت ها، لازم است.

فسبحـن اللّه حین تمسون و حین تصبحون ... و عشیًّا و حین تظهرون

احتمال دارد ذکر اوقات یاد شده ـ که وقت های ممتاز شبانه روز است ـ کنایه از همه لحظه های مناسب شبانه روز باشد.

5 - ظهر و عشا، لحظه هایی مناسب و ممتاز برای عبادت خداوند است.

فسبحـن اللّه ... و له الحمد ... و عشیًّا و حین تظهرون

در صورتی که مراد از «حین تظهرون» همان لحظه های خاص عصرگاه و نیم روز باشد، این برداشت قابل استفاده است.

6 - زمان ها، تفاوت معنوی داشته و برخی از آنها برای عبادت خداوند مناسب ترند.

فسبحـن اللّه ... و عشیًّا و حین تظهرون

تسبیح

تسبیح خدا 3، 4; تسبیح در شب 2; تسبیح در ظهر 2; وقت تسبیح 2، 4

حمد

حمد خدا 3; حمد خدا در آسمانها 1; حمد خدا در زمین 1

خدا

اختصاصات خدا 1، 3

عبادت

عبادت در شب 5; عبادت در ظهر 5; وقت عبادت 5، 6

وقتها

تفاوت وقتها 6