تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 40 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
اللَّهُ الَّذی خَلَقَکُمْ ثُمَّ رَزَقَکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ هَلْ مِن شُرَکَائِکُم مَّن یَفْعَلُ مِن ذَلِکُم مِّن شَیْءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَی عَمَّا یُشْرِکُونَ
خدا است آن که شما را آفرید سپس به شما رزق داد; سپس شما را می میراند و سپس شما را زنده می کند، آیا از شریکان شما کسی هست که چیزی از این کارها را بکند؟ منزّه است او و برتر از این که به او شرک ورزند.
1 - خداوند، آفریننده و روزی رسان انسان ها است.
اللّه الذی خلقکم ثمّ رزقکم
2 - عوامل طبیعی، مجاری تحقق اراده خداوندند.
اللّه الذی خلقکم ثمّ رزقکم
بی شک، انسان ها، از طریق طبیعی خلق می شوند و همین طور، از طریق عوامل طبیعی، تأمین روزی می شوند. اسناد خلقت و رزق، به صورت مستقیم به خداوند، حکایت از این حقیقت می کند که عوامل طبیعی، مجاری تحقق اراده خداوندند.
3 - مرگ انسان ها و حیات مجدد آنها، به دست خداوند است.
ثمّ یمیتکم ثمّ یحییکم
4 - هیچ یک از معبودان جعلی مشرکان، هیچ گونه توانایی خلق و روزی رسانی و مرگ و بازآفرینی انسان ها را ندارند.
اللّه الذی خلقکم ثمّ رزقکم ثمّ یمیتکم ثمّ یحییکم هل من شرکائکم من یفعل من ذلکم من شیء
استفهام در آیه، انکاری است و آورده شدن «من» در «من شیء» برای استغراق نفی هر یک از موارد یاد شده است. اسم اشاره «ذلکم» به خلق، رزق، اماته و احیاء ـ مصدرهای فعل های یاد شده در آیه ـ اشاره دارد.
5 - توجّه به در دست خداوند بودن روزی انسان ها، عامل انفاق مخلصانه در راه او است.*
و ما ءاتیتم من زکوة تریدون وجه اللّه ... اللّه الذی خلقکم ثمّ رزقکم
یادآوری رازقیت خداوند، پس از بیان این نکته که صدقه دادن، پاداش مضاعف دارد، می تواند اشعار به حقیقت یاد شده باشد.
6 - معبودان مشرکان، جعلی و ساخته دست خود آنان بودند.
هل من شرکائکم
اضافه شدن «شرکاء» به ضمیر مخاطب «کم» ـ که مراد از آن، مشرکان اند ـ نشان دهنده این است که آنان، خود، چنین شریکانی را برای خداوند می ساختند و یا تصور می کردند.
7 - خدایانِ ناتوان از آفرینش و روزی دهی به انسان، شایسته خدایی نیستند.
هل من شرکائکم من یفعل من ذلکم من شیء
استفهام در آیه، انکاری است و آیه، در صدد بیان این نکته است که خدای یگانه، اوصاف یادشده را دارد، در حالی که خدایان شما، چنین نیستند، پس شایسته خدایی نیستند.
8 - آفرینش انسان ها و تأمین روزی آنان، از آیات الهی است.
اللّه الذی خلقکم ثمّ رزقکم
9 - مرگ انسان ها، از آیات الهی است.
اللّه الذی ... ثمّ یمیتکم
10 - بینش توحیدی، بر منطق و برهان استوار است.
اللّه الذی خلقکم ... هل من شرکائکم من یفعل من ذلکم من شیء
11 - خالقیت و رازقیت و سررشته داری مرگ و حیات، از ویژگی های الوهیت اند.
اللّه الذی خلقکم ثمّ رزقکم ثمّ یمیتکم ثمّ یحییکم
12 - خداوند، منزّه و برتر از تصورهای شرک آلود مشرکان است.
سبحـنه و تعـلی عمّا یشرکون
13 - تصور صحیح از خداوند، از بین برنده هرگونه گرایش به غیر خدا است.
اللّه الذی خلقکم ... سبحـنه و تعـلی عمّا یشرکون
آیات خدا 8، 9
انسان
تأمین روزی انسان 8; خلقت انسان 8; مرگ انسان ها 9
انفاق
زمینه انفاق 5
توحید
منطقی بودن توحید 10
خدا
آثار خدا شناسی صحیح 13; افعال خدا 3; تنزیه خدا 12; خالقیت خدا 1; رازقیت خدا 1; مجاری اراده خدا 2
رفتار
پایه های رفتار 5
روزی
منشأ روزی 5
شرک
عوامل اجتناب از شرک 13
عوامل طبیعی
نقش عوامل طبیعی 2
مردگان
احیای مردگان 3
مرگ
منشأ مرگ 3
مشرکان
عجز معبودان مشرکان 4
معاد
منشأ معاد 3
معبودان باطل
مجعول بودن معبودان باطل 6
معبودراستین
احیاگری معبودراستین 4، 11; خالقیت معبودراستین 4، 7، 11; رازقیت معبودراستین 4، 7، 11; ملاک معبودراستین 7، 11; میرانندگی معبودراستین 4، 11
تصاویر ضمیمه
