تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 56 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَقَالَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِیمَانَ لَقَدْ لَبثْتُمْ فِی کِتَاب اللَّهِ إِلَی یَوْمِ الْبَعْثِ فَهَذَا یَوْمُ الْبَعْثِ وَلَکِنَّکُمْ کُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
و کسانی که علم و ایمان به آنان داده شده است، می گویند: همانا در کتاب خدا تا روز قیامت درنگ کرده اید و این روز قیامت است ولی شما نمی دانستید [که قیامت حقّ است].
1 - برخورداران از علم و ایمان، در قیامت، در مقابل اِعلام نظر کافران درباره درنگ کوتاه مدت شان در برزخ، اظهار می دارند که درنگ شان، از روز مرگ تا برپایی قیامت بوده است.
و یوم تقوم الساعة ... ما لبثوا غیر ساعة ... و قال الذین أوتوا العلم ... لقد لبثتم ... إلی یوم البعث
2 - ایمان و آگاهی، موهبتی خداوندی است.
و قال الذین أوتوا العلم و الإیمـن
مجهول آورده شدن فعل «أوتوا» احتمال دارد به خاطر توجه دادن به این حقیقت باشد که علم و ایمان، موهبتی اند که انسان هایی از آن دو برخوردار می شوند. اگرچه در آیه، بیانی درباره منشأ موهبت، به میان نیامده است، اما به دلیل اطلاع آنان از حقیقتی مانند زمان برزخ و قیامت، حکایت دارد که منشأ علم و ایمان خداوند است.
3 - ارزش مندی و کارایی علم، به همراه بودن آن با ایمان است.
و قال الذین أوتوا العلم و الإیمـن
ذکر «الإیمان» پس از «العلم» احتمال دارد به خاطر اشاره به این نکته باشد که علم، به تنهایی، دستاورد راهیابی به غیب را ندارد، بلکه وقتی همراه با ایمان شد، به حقایق غیب راه می یابد.
4 - مدت زمان اقامت انسان ها در برزخ، امری مقدر و تعیین شده در کتاب الهی (لوح محفوظ) است.
لقد لبثتم فی کتب اللّه إلی یوم البعث
5 - رو در رویی گروه های مختلف انسان ها، در روز قیامت، امری ممکن است.
و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ... و قال الذین أوتوا العلم و الإیمـن لقد لبثتم ... إلی یوم البعث
6 - «یوم البعث» از نام های قیامت است.
إلی یوم البعث
7 - روز قیامت، روز برانگیخته شدن مردگان و احیای آنها است.
فهـذا یوم البعث
8 - صاحبان علم و ایمان، در قیامت، به پاسخگویی سخنان نادرست و خلاف واقع اقدام می کنند.
یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة ... قال الذین أوتوا العلم و الإیمـن لقد لبثتم ... إلی یوم البعث
9 - کافران، در قیامت، از سوی مؤمنان عالِم، سرزنش می شوند.
و قال الذین أوتوا العلم ... فهـذا یوم البعث
«فاء» در «فهـذا» فصیحه است و دلالت بر جمله ای مقدر می کند که می تواند چنین باشد: «اگر شما، منکر قیامت بودید، این هم قیامت!». «هـذا» در این بیان ـ طبق گفته مفسران ـ برای توبیخ و سرزنش است.
10 - مواجه شدن کافران با برپایی قیامت، ناگهانی و غافل گیرانه است.
یقسم المجرمون ... فهـذا یوم البعث
«فاء» در «فهـذا» فصیحه است و حکایت از شرط مقدر می کند و مفید معنای مفاجات و ناگهانی بودن است.
11 - در روز قیامت، حقانیت وقوع آن روز، و نادرستی انکار آن، به رخ منکرانِ قیامت کشیده می شود.
فهـذا یوم البعث و لـکنّکم کنتم لاتعلمون
عبارت توبیخی «فهـذا یوم البعث» قرینه است بر این که متعلق «لاتعلمون» حقانیت وقوع قیامت است.
12 - کافران، از حقیقت روز قیامت و برانگیختگی مردگان در آن، همواره، در جهل و بی اطلاعی اند.
یقسم المجرمون ... فهـذا یوم البعث و لـکنّکم کنتم لاتعلمون
13 - کافران، از وقوع قیامت بی اطلاع اند و برای حضور در آن، آماده نیستند.
و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة ... و لـکنّکم کنتم لاتعلمون
ایمان
آثار ایمان 3; منشأ ایمان 2
خدا
عطایای خدا 2; مقدرات خدا 4
سخنان
پاسخ به سخنان نادرست 8
عالم برزخ
مدت اقامت در عالم برزخ 1، 4
علم
ارزش علم 3; منشأ علم 2
علما
علما در عالم برزخ 1; علما در قیامت 1، 8
قیامت
تکذیب قیامت 11; جهل به قیامت 12، 13; حشر در قیامت7; حقانیت قیامت 11; سرزنش در قیامت 9; ظهور حقایق در قیامت 11; ناگهانی بودن قیامت 10; نامهای قیامت 6; وقت قیامت 12; ویژگیهای قیامت 7
کافران
جهل کافران 12، 13; سرزنش کافران 9; غافلگیری کافران 10; کافران در عالم برزخ 1; کافران در قیامت 1، 9
گروهها
گروهها در قیامت 5
لوح محفوظ 4
مؤمنان
مؤمنان در عالم برزخ 1; مؤمنان در قیامت 1، 8; مؤمنان و کافران 9
مردگان
احیای مردگان 7، 12
یوم البعث 6
تصاویر ضمیمه
