تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نسا – آیه ۲۸ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
یُرِیدُ اللّهُ أَن یُخَفِّفَ عَنکُمْ وَخُلِقَ الإِنسَانُ ضَعِیفًا
خدا می خواهد به شما تخفیف دهد و انسان، ضعیف آفریده شده است.
1 سبکبار نمودن انسان در زندگی، خواست الهی است.
یرید اللّه ان یخفّف عنکم
2 پایبندی به مقررات الهی در ازدواج و روابط جنسی، زمینه سبکباری و دور ماندن جوامع از مشقتها و رنجهاست.
یرید اللّه ان یخفّف عنکم
بیان خواست الهی به سبکباری انسانها پس از تبیین احکام و مقررات ازدواج، اشاره به این است که دوری جوامع بشری از رنجها و مشقتها در گرو پیروی از آن احکام است.
3 شکستن حریم قوانین الهی در روابط جنسی، رنج آفرین و موجب مشقت برای جوامع انسانی است.
و یرید الّذین یتّبعون الشّهوات ... یرید اللّه ان یخفّف عنکم
چنانچه رعایت احکام الهی در ازدواج موجب سبکباری باشد، زیر پا گذاردن آن قوانین، رنج آور و مشقتبار خواهد بود.
4 سهولت احکام و مقررات ازدواج و روابط جنسی در اسلام
و من لم یستطع منکم ... یرید اللّه ان یخفّف عنکم
بر این مبنا که مراد از تخفیف، سهولت در نفس احکام الهی باشد نه نتیجه عمل به آن احکام و مقررات.
5 سهولت و آسانی قوانین و مقررات الهی
یرید اللّه ان یخفّف عنکم
6 مشکل آفرینی و مانع تراشی در راه ازدواج و روابط مشروع جنسی، مخالفت با خواست خداوند
یرید اللّه ان یخفّف عنکم
7 انسان، ضعیف و ناتوان خلق شده است.
خلق الانسان ضعیفاً
8 انسان، موجودی ضعیف در برابر غریزه جنسی
خلق الانسان ضعیفاً
به قرینه آیات گذشته، مراد از «ضعیفاً» می تواند کم طاقتی انسان در برابر غریزه جنسی باشد.
9 ضعف و ناتوانی انسان در برابر غریزه جنسی، ریشه تسهیل قوانین و مقررات ازدواج و روابط جنسی
یرید اللّه ان یخفّف عنکم و خلق الانسان ضعیفاً
10 ضعف و ناتوانی انسان، منشأ تسهیل احکام دین از جانب خداوند
یرید اللّه ان یخفّف عنکم و خلق الانسان ضعیفاً
بر این مبنا که مراد از تخفیف، سهولت در نفس احکام الهی باشد.
11 انسان، ناتوان از تحمل عواقب انحراف از حدود الهی در روابط جنسی
و یرید الّذین یتّبعون الشّهوات ان تمیلوا میلا عظیماً ... خلق الانسان ضعیفاً
جمله «خلق الانسان ضعیفاً» می تواند بیانگر علت لزوم پیروی از احکام الهی در ازدواج و اجتناب از پیروی هواپرستان باشد. یعنی قوانین الهی، جوامع را سبکبار خواهد کرد و انحراف از آن موجب مشقت خواهد شد و انسان توان تحمل آن مشقتها را ندارد.
12 تناسب و هماهنگی احکام دین با ویژگیهای تکوینی انسان
یرید اللّه ان یخفّف عنکم و خلق الانسان ضعیفاً
13 لزوم رعایت تناسب قوانین با توان مردم
یرید اللّه ان یخفّف عنکم و خلق الانسان ضعیفاً
14 ناتوانی انسان در شناخت قوانین صحیح، دلیل جعل قوانین از سوی خداوند است.*
حرّمت ... یرید اللّه ان یخفّف عنکم و خلق الانسان ضعیفاً
چون در آیات پیشین سخن از جعل احکام بود، می توان گفت مراد از «ضعیفاً»، ناتوانی انسان برای جعل قوانین صحیح است.
15 تبیین احکام و مقررات از سوی خداوند موجب کاسته شدن حجم مسؤولیت انسان در شناخت و تشریع قوانین و مقررات
حرّمت ... و من لم یستطع ... یرید اللّه ان یخفّف عنکم و خلق الانسان ضعیفاً
بنابر اینکه مراد از «ضعیفاً»، ضعف انسان در جعل قوانین باشد. در این صورت تخفیف به این معناست که خداوند با جعل مقررات خویش، این بار سنگین را از دوش آنان برداشته است.
16 نسیان آدمی، علت نامگذاری وی به انسان
و خلق الانسان ضعیفاً
امام صادق (ع) درباره علّت نامگذاری آدمیان به انسان فرمود: لانّه ینسی.(1)
احکام:
تبیین احکام 15 ; تشریع احکام 14، 15
ازدواج:
اهمیّت ازدواج 6 ; سهولت در ازدواج 4، 9 ; ممانعت از ازدواج 6
انسان:
ضعف انسان 7، 8، 9، 10، 11، 14 ; فراموشی انسان 16 ; نامگذاری انسان 16
تکلیف:
آثار عمل به تکلیف 2 ; سهولت تکلیف 4، 5، 9، 10 ; قدرت در تکلیف 13
تکوین:
و تشریع 12
جامعه:
عوامل انحطاط جامعه 3 ; عوامل رشد جامعه 2
حیات:
کیفیت حیات 1
خدا:
اراده خدا 1، 10 ; تجاوز به حدود خدا 3 ; عصیان از خدا 6 ; کیفر تجاوز به حدود خدا 11
دین:
ویژگی تعالیم دین 12
روایت: 16
سختی:
روش تسهیل سختی 2
شهوترانی:
آثار شهوترانی 3 ; کیفر شهوترانی 11
عفّت:
آثار عفّت 2
غریزه جنسی: 8، 9
قانونگذاری:
شرایط قانونگذاری 13
پی نوشت ها:
1. علل الشرایع، ص 15، ح 1، ب 11 ; معانی الاخبار، ص 48، ح 1.
تصاویر ضمیمه
