تفسیر آیات قرآن کریم – سوره رعد – آیه ۲۸ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

الَّذینَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بذکْرِ اللّهِ أَلاَ بذکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ

[همان] کسانی که ایمان آورده اند و دلهایشان با یاد خدا آرام و قرار می گیرد. بدانید دلها فقط با یاد خدا آرامش و قرار می گیرد.

1ـ آنان که ایمان آورده و دلهایشان به یاد خدا آرامش می یابد ، از کسانی اند که خداوند آنها را به سوی خویش هدایت کرده است.

و یهدی إلیه من أناب. الذین ءامنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله

2ـ مسلمانان صدراسلام از جمله کسانی اند که پیش از هدایت شدن به خدا گرایش داشته و از او گریزان نبودند.

و یهدی إلیه من أناب. الذین ءامنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله

«الذین ءامنوا» عطف بیان برای «من أناب» و تبیین کننده آن با ارائه مصداق است ; یعنی ، کسانی که ایمان آورده اند، همانانند که به سوی خدا انابه می کردند ، از این رو مشیّت الهی بر هدایت آنان تعلق گرفت.

3ـ تنها ذکر خدا و به یاد او بودن ، سبب آرامش و اطمینان دلهاست.

ألا بذکر الله تطمئن القلوب

تقدیم «بذکر الله» بر متعلَقش (تطمئن) برای رساندن حصر است.

4ـ انسانهای غافل از یاد خدا و ذکر او ، انسانهایی مضطرب و نگرانند.

ألا بذکر الله تطمئن القلوب

5ـ «عن جعفربن محمد(ع) فی قوله: «ألا بذکر الله تطمئنّ القلوب» فقال: بمحمد علیه و آله السلام تطمئنّ القلوب و هو ذکر الله ... ;(1)

از امام صادق(ع) درباره سخن خدا: «ألا بذکر الله تطمئن القلوب» روایت شده است که فرمود: به وسیله حضرت محمد ـ که بر او و آلش سلام باد ـ دلها آرامش می یابد و اوست ذکر خدا ...».

6ـ «عن أبی عبدالله ـ علیه السلام ـ فی قوله تعالی: «الذین آمنوا و تطمئنّ قلوبهم بذکر الله ألا بذکر الله تطمئنّ القلوب» قال: قال رسول الله(ص) لعلی بن ابی طالب(ع): تدری فی من نزلت؟... فی من صدّق لی و آمن بی و أحبّک و عترتک من بعدک و سلّم الأمر لک و للأئمّة من بعدک  ;(2)

از امام صادق(ع) روایت شده است که درباره سخن خدا: «الذین آمنوا و تطمئنّ قلوبهم ...» فرمود: رسول خدا(ص) به علی بن ابی طالب(ع) فرمود: آیا می دانی [این آیه] درباره چه کسی نازل شده؟ ... درباره کسی نازل شده که مرا تصدیق کند و به من ایمان بیاورد و تو و عترت تو را که بعد از تو هستند، دوست بدارد و امر [ولایت] را به تو و ائمه(ع) بعد از تو تسلیم کند».

7ـ «عن أبی عبدالله(ع) قال: ... فأما ما فرض علی القلب من الإیمان فالإقرار والمعرفة والعقد والرضا والتسلیم بأن لاإلـه إلاّ الله وحده لا شریک له ،... و أن محمداً عبده و رسوله... و هو عمله و هو قول الله عزوجل:... «ألا بذکر الله تطمئنّ القلوب»...  ;(3)

از امام صادق(ع) روایت شده است که: آن [نوع ]ایمانی که بر قلب واجب است، عبارت است از اقرار، شناخت، عهد و پیمان، رضایت و تسلیم شدن به اینکه معبودی جز الله نیست و او تنهاست و شریکی ندارد ... و اینکه محمد بنده و رسول خداست و این [اقرار و ...] عمل قلب است و آن سخن خدای عزوجل است: ... ألا بذکر الله تطمئنّ القلوب ...».

آرامش:

عوامل آرامش 3

اطمینان:

عوامل اطمینان 3

ایمان:

ایمان به ائمه(ع) 6; ایمان به امام علی(ع) 6; ایمان به محمد(ص) 6; حقیقت ایمان 7

تسلیم:

حقیقت تسلیم 7

ذاکران:

فضایل ذاکران 1

ذکر:

آثار ذکر خدا 3; مراد از ذکر خدا 5

روانشناسی: 3، 4

روایت: 5، 6، 7

غافلان:

اضطراب غافلان 4; صفات غافلان 4; نگرانی غافلان 4

غفلت:

آثار غفلت از خدا 4

گرایشها:

گرایش به خدا 2

مؤمنان:

اطمینان قلب مؤمنان 1; فضایل مؤمنان 1، 6; هدایت مؤمنان 1

محمد(ص):

فضایل محمد(ص) 5

مسلمانان:

فضایل مسلمانان صدراسلام 2; گرایشهای مسلمانان صدراسلام 2

مهتدین: 1

پی نوشت ها :

1. تفسیرعیاشی، ج 2، ص 211، ح 44 ; نورالثقلین، ج 2، ص 502، ح 117.

2. تفسیرفرات کوفی، ص 207، ح 10 ; بحارالأنوار، ج 23، ص 367، ح 36.

3. کافی، ج 2، ص 34، ح 7 ; بحارالأنوار، ج 66، ص 24، ح 6.