تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نسا – آیه ۱۵ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَاللاَّتِی یَأْتِینَ الْفَاحِشَةَ مِن نِّسَآئِکُمْ فَاسْتَشْهِدُواْ عَلَیْهِنَّ أَرْبَعةً مِّنکُمْ فَإِن شَهِدُواْ فَأَمْسکُوهُنَّ فِی الْبُیُوتِ حَتَّیَ یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ یَجْعَلَ اللّهُ لَهُنَّ سَبیلاً
و از زنان شما کسانی که آن عمل بسیار قبیح را انجام می دهند چهار تن از خودتان را بر آنان به شهادت بطلبید، پس اگر گواهی دادند در خانه ها نگاهشان دارید تا مرگ، آنان را فرا گیرد یا خدا راهی برایشان قرار دهد.
1 کیفر زن در صورت ارتکاب زنا، حبس ابد است.
و الّتی یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنَّ فی البیوت
«الفاحشة» به معنای کار زشت است و الف و لام آن اشاره به عمل خاصی است که به مناسبت مورد، مراد از آن زناست و می تواند مساحقه را نیز شامل شود.
2 کیفر زن در صورت مساحقه (همجنس بازی) حبس ابد است.*
و الّتی یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنَّ فی البیوت
3 زن زناکار و همجنس باز در صورتی که مسلمان باشد، به حبس ابد محکوم می شود.
و الّتی یأتین الفاحشة من نسائکم
چنانچه «کُم» خطاب به جامعه اسلامی باشد، مراد از «نساء» زنان مسلمان خواهد بود.
4 لزوم شهادت چهار مرد مسلمان برای اثبات فحشای زنان (زنا و مساحقه)
و الّتی یأتین الفاحشة من نسائکم فاستشهدوا علیهنّ اربعة منکم
مؤنّث آوردن کلمه «اربعة» دلالت می کند که معدود آن، رجال (مردان) هستند ; و «منکم» دلالت بر مسلمان بودن آن مردان دارد.
5 زنا و مساحقه، عملی بسیار زشت
و الّتی یأتین الفاحشة من نسائکم
فاحشه در لغت به معنی عمل بسیار زشت است و در آیه فوق از زنا و مساحقه به فاحشه تعبیر شده است.
6 کیفر فحشا (زنا، مساحقه)، مشروط به انجام آن از روی اختیار است.
و الّتی یأتین الفاحشة من نسائکم
7 حبس ابد، کیفر فحشای زنان شوهرداری که شوهرشان مسلمان باشد.
و الّتی یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنَّ فی البیوت حتّی یتوفیهنّ الموت
چنانچه مراد از «کُم»، مردان مسلمان باشند ; ظاهراً مقصود از «نساء» همسران آنان خواهد بود. بنابراین، حکم مذکور، شامل زنان بی شوهر نخواهد شد.
8 زندانی کردن، از راههای مجازات بزهکاران
و الّتی یأتین الفاحشة ... فامسکوهنَّ فی البیوت
9 لزوم دعوت کردن از چهار مرد مسلمان، برای تحمّل شهادت به هنگام اطلاع از وقوع فحشا (زنا و همجنس بازی)*
و الّتی یأتین الفاحشة ... فاستشهدوا علیهنّ اربعة منکم
جمله «فاستشهدوا»، می تواند به معنای دعوت برای تحمّل شهادت باشد.
10 شاهد فحشای زنان، می تواند از ادای شهادت استنکاف کند.
و الّتی یأتین الفاحشة ... فان شهدوا
جمله «فان شهدوا»، ظهور در این معنا دارد که شاهد، در ادایِ شهادت و یا استنکاف از آن مختار است و شرعاً الزامی برای ادای شهادت ندارد.
11 کیفر حبس ابد برای زنا و همجنس بازی زنان، مشروط به شهادت چهار مرد مسلمان است.
و الّتی یأتین الفاحشة ... فاستشهدوا علیهنّ اربعة منکم فان شهدوا
چون مخاطبان «منکم» مسلمان هستند، معلوم می شود که شاهد در مورد فحشا، باید مسلمان باشد و چون ضمیر مذکّر به کار رفته، معلوم می شود که گواهان بر زنا و همجنس بازی باید مرد باشند.
12 حاکم نمی تواند به استناد علم خویش زن زناکار و همجنس باز را کیفر دهد.*
و الّتی یأتین الفاحشة ... فان شهدوا
مفهوم جمله «فان شهدوا» این است که در صورت نبودن چهار شاهد، کیفری (حبس ابد) نخواهد بود ; هر چند حاکم به آن علم پیدا کند ; زیرا غالباً حاکم با شهادت دو یا سه نفر شاهد عادل هم علم پیدا می کند.
13 اهتمام اسلام به حفظ آبرو و حیثیت مسلمین
و الّتی یأتین الفاحشة ... فاستشهدوا علیهنّ اربعة منکم
زیرا برای اثبات زنا، وجود چهار مرد مسلمان را لازم می داند و در غیر این صورت، متّهم کننده را مجرم می شمارد.
14 نوید خداوند به نسخ کیفر زنا (حبس ابد)
و الّتی یأتین الفاحشة ... فامسکوهنّ ... او یجعل اللّه لهنّ سبیلاً
15 وعده خداوند به جعل کیفری خفیفتر از حبس ابد برای زنانی که مرتکب زنا و یا مساحقه شوند.
حتّی یتوفّیهنّ الموت او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا
جمله «او یجعل اللّه ... »، حاکی است که کیفر دیگر برای زن زناکار جعل خواهد شد ; و لام در «لهنّ»، مشعر به این است که آن کیفر خفیفتر از حبس ابد می باشد.
16 امکان نسخ در احکام الهی
او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا
17 حکم خدا (شلاق) در مورد فحشای زنان، ناسخ حکم حبس ابد در مورد آنان
والّتی یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنّ فی البیوت حتی یتوفیهنّ الموت او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا
امام صادق (ع) درباره «سبیل» در آیه فوق فرمود: منسوخة و السبیل هو الحدود.(1)
18 حبس ابد و محرومیت از گفتگو و همنشینی، کیفر منسوخ شده فحشای زنان
فامسکوهنّ فی البیوت
امام صادق (ع) درباره آیه فوق فرمود: هذه منسوخة ... کانت المرأة ... ادخلت بیتاً و لم تحدث و لم تکلّم و لم تجالس و اوتیت فیه بطعامها و شرابها حتی تموت ... .(2)
19 صد تازیانه و یک سال تبعید، کیفر فحشای زنان باکره و صد تازیانه و رجم، کیفر فحشای زنان غیر باکره
او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا
رسول خدا (ص) فرمود: قد جعل اللّه لهن السبیل البکر بالبکر جلد مأة و تغریب عام و الثیب بالثیب جلد مأة و الرجم.(3)
آبرو:
اهمیّت آبرو 13
احکام: 1، 2، 3، 4، 6، 7، 9، 11، 12، 19
نسخ احکام 1، 2، 3، 4، 6، 7، 9، 11، 12، 19 14، 16، 17، 18
خدا:
وعده خدا 14، 15
روایت: 17، 18، 19
زنا:
احکام زنا 1، 3، 4، 6، 7، 9، 11، 12، 19 ; زنا ی محصنه 7 ; سرزنش زنا 5 ; کیفر زنا 6، 7، 11، 14، 15، 17، 18 ; کیفر زنا ی باکره 19 ; گواهان بر زنا 4، 9، 10، 11
زناکار:
تعزیر زناکار 17 ; حبس زناکار 1، 2، 7، 11، 17، 18 ; رجم زناکار 19 ; کیفر زناکار 1، 3
عمل:
ناپسند 5
قاضی:
علم قاضی 12
کیفر:
روش کیفر 8
مجرم:
حبس مجرم 8
مساحقه:
احکام مساحقه 2، 3، 4، 6 ; سرزنش مساحقه 5 ; کیفر مساحقه 2، 3، 6، 15
مسلمانان:
آبروی مسلمانان 13
پی نوشت ها:
1. تفسیر عیاشی، ج 1، ص 227، ح 60 ; تفسیر برهان، ج 1، ص 353، ح 2.
2. تفسیر عیاشی، ج 1، ص 227، ح 61 ; نورالثقلین، ج 1، ص 456، ح 124.
3. مجمع البیان، ج 3، ص 34 ; نورالثقلین، ج 1، ص 456، ح 122.
تصاویر ضمیمه
