تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ص – آیه 86 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ

بگو: من بر این [رسالتم] هیچ مزدی از شما نمی طلبم و من از متکلّفان نیستم [که قرآن را از پیش خود ساخته باشم].

 

1 - پیامبر(ص)، موظف به اعلام این که هیچ چشم داشت مادی و درخواست مزدی از مردم ندارد.

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر

 

2 - پیامبر(ص) در قبال رسالتش، کمترین مزدی درخواست نمی کرد.

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر

 

3 - نداشتن چشمداشت مادی از مردم و اعلام آن به همگان، دارای تأثیر مثبت و سازنده در هدایت و تربیت مردم

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر

از فرمان خداوند به پیامبر(ص)، برای اعلام نداشتن هیچ چشمداشتی از مردم در انجام رسالت خود، می توان برداشت فوق را استفاده کرد.

 

4 - خلوص و نداشتن هیچ چشمداشتی در انجام رسالت، از ویژگی های پیامبران

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر

 

5 - تأثیر بهینه تبلیغات دینی و بشارت و اخطار به مردم، در گرو خلوص و اظهار بی نیازی و درخواست نکردن مزد از مردم

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر

 

6 - اجتناب پیامبر(ص) از تکلف و ظاهرسازی در مسیر رسالت خویش

 

و ما أنا من المتکلّفین

«تکلیف» (ریشه «متکلّفین») به معنای تصنع و ظاهرسازی و تعهد به انجام کاری است که شخص شایستگی انجام آن را ندارد.

 

7 - پرهیز از هرگونه تکلف و ظاهرسازی در زندگی، از ویژگی های پیامبران

 

و ما أنا من المتکلّفین

تعبیر پیامبر(ص) به این که او از زمره «متکلفان» نیست، می رساند که اصولاً پیامبران اهل تکلف نبودند.

 

8 - دعوت مردم به دین، باید بدون تکلف و ظاهرسازی باشد.

 

و ما أنا من المتکلّفین

 

9 - تکلف و ظاهرسازی، عملی ناپسند و مذموم

 

و ما أنا من المتکلّفین

 

10 - نداشتن چشمداشت مادی از مردم در امر رسالت و بی تکلف و تصنع بودن پیامبراسلام(ص)، نشانه حقانیت آن حضرت است.

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر و ما أنا من المتکلّفین

از آیه بعد که قرآن را تنها مایه ذکر برای جهانیان معرفی می کند (إن هو إلاّ ذکر للعالمین)، استفاده می شود که آیه مورد بحث ـ با طرح مسأله نداشتن چشم داشت مادی و بی تکلف بودن پیامبر اسلام(ص) ـ درصدد اثبات رسالت و راستی آن حضرت است.

 

11 - «عن أبی جعفر(ع) فی قول اللّه عزّوجلّ: ...«قل ما أسئلکم علیه من أجر و ما أنا من المتکلّفین»: یقول: متکلّفاً أن أسئلکم مالستم بأهله...;(1)

 

از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند عزّوجلّ... «قل ما أسئلکم...» روایت شده: [خداوند] می فرماید: [بگو... من] از روی تکلف چیزی را که شما اهل آن نیستید، از شما درخواست نمی کنم».

انبیا

اخلاص انبیا 4، 7; تبری انبیا از ظاهرسازی 7; تنزیه انبیا 7; روش تبلیغ انبیا 4; ویژگیهای انبیا 4، 7

انذار

روش انذار 5

بشارت

روش بشارت 5

تبلیغ

آسیب شناسی تبلیغ 5; اخلاص در تبلیغ 5; اعلام تبلیغ مجانی 1، 3; تبلیغ مجانی 2; شرایط تبلیغ 8; ظاهرسازی در تبلیغ 8

تربیت

عوامل مؤثر در تربیت 3

تکلیف

مراد از تکلیف 11

روایت 11

ظاهرسازی

سرزنش ظاهرسازی 9

محمد(ص)

اخلاص محمد(ص) 6، 10; تبری محمد(ص) از ظاهرسازی 10; تکلیف محمد(ص) 1; محمد(ص) و ظاهرسازی 6; مزد رسالت محمد(ص) 2; نشانه های حقانیت محمد(ص) 10

هدایت

عوامل مؤثر در هدایت 3

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 8، ص 379، ح 574; نورالثقلین، ج 4، ص 474، ح 103.