تفسیر آیات قرآن کریم – سوره سبأ – آیه 54 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَحِیلَ بَیْنَهُمْ وَبَیْنَ مَا یَشْتَهُونَ کَمَا فُعِلَ بأَشْیَاعِهِم مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا فِی شَکٍّ مُّرِیبٍ
و میان آنان و آنچه می خواهند جدایی انداخته می شود، چنان که پیش از این با امثالشان رفتار شد همانا آنها در شکّی شدید بودند.
1 - بین مشرکان و لذت های دنیوی شان، پس از مرگ فاصله می افتد.
و حیل بینهم و بین ما یشتهون
این که مراد از «ما یشتهون» چیست احتمال های گوناگونی وجود دارد; از جمله آنها لذت ها و مال و اموال دنیایی است.
2 - مشرکان صدراسلام و پیشتر از آنها، در پی لذت های دنیوی بوده اند.
و حیل بینهم و بین ما یشتهون
3 - با مرگ مشرکان، فرصت ایمان آوردن از آنان گرفته شده و دیگر جایی برای آن نمی ماند.
و لو تری إذ فزعوا ... و قالوا ءامنّا به ... و حیل بینهم و بین ما یشتهون
احتمال دارد مراد از «ما یشتهون» ـ به قرینه ذکر ایمان مشرکان با مشاهده عذاب و یا قیامت در آیات پیشین ـ علاقه به ایمان باشد.
4 - مشرکانِ ملت های پیشین نیز، گرفتار عذاب شدند و بین آنان و لذت های دنیوی شان جدایی برگشت ناپذیر افتاد.
و حیل بینهم و بین ما یشتهون کما فعل بأشیاعهم من قبل
«اشیاع» (جمع «شیعة») به معنای پیروان است و در آیه ـ به قرینه «من قبل» ـ مراد کسانی است که مشابهت فکری با مشرکان بعدی داشته اند.
5 - مشرکان، همواره در تردید و شکی آمیخته با بدگمانی بودند.
إنّهم کانوا فی شکّ مریب
«شکّ» تردید ذهن به نحو مساوی بین دو چیز و «ریب» شک همراه با تهمت است (الفروق اللغویة).
6 - شک و دودلی آمیخته با بدگمانی مشرکان پیشین، به بعث و قیامت باعث گرفتار شدن آنان به عذاب
و حیل بینهم و بین ما یشتهون کما فعل بأشیاعهم ... إنّهم کانوا فی شکّ مریب
7 - شک و دودلی مداوم در عقیده، امر مطلوب و پسندیده ای نیست و پی آمد ناگواری دارد.
کما فعل بأشیاعهم ... إنهم کانوا فی شکّ مریب
اقوام پیشین
تاریخ اقوام پیشین 4; شک اقوام پیشین 6; عذاب اقوام پیشین 4، 6; لذایذ دنیوی اقوام پیشین 4; مشرکان اقوام پیشین 4
ایمان
فرصت ایمان 3
عذاب
موجبات عذاب 6
عقیده
آثار شک در عقیده 7; ناپسندی شک در عقیده 7
فرجام
زمینه شومی فرجام 7
قیامت
آثار شک به قیامت 6
مرگ
آثار مرگ 1، 3
مشرکان
سوءظن مشرکان 5; شک مشرکان 5; لذایذ دنیوی مشرکان 1، 2، 4; لذایذ دنیوی مشرکان صدراسلام 2; مرگ مشرکان 1، 3
تصاویر ضمیمه
