تفسیر آیات قرآن کریم – سوره سبأ – آیه 37 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَمَا أَمْوَالُکُمْ وَلَا أَوْلَادُکُم بالَّتِی تُقَرِّبُکُمْ عِندَنَا زُلْفَی إِلَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُوْلَئِکَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِی الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ
نه اموال شما و نه اولادتان چیزهایی نیستند که شما را نزد ما تقرّبی دهند، ولی کسانی که ایمان آورده و کار شایسته انجام دهند، اینان در برابر عملشان جزای مضاعف دارند و آنان در غرفه های بهشتی در امان اند.
1 - مال و فرزند ـ به خودی خود ـ موجب هیچ قرب و منزلتی در پیشگاه خداوند نمی شود.
و ما أمولکم و لا أولـدکم بالّتی تقرّبکم عندنا زلفی
«زلفی» مفعول مطلق «تقرّب» است و چون در سیاق نفی آمده، دلالت بر عموم می کند. گفتنی است که «زلفی» نیز به معنای منزلت است (مفردات راغب).
2 - مال و اولاد، هیچ گاه باعث در امان ماندن از عذاب الهی نمی شود.
نحن أکثر أمولاً و أولـدًا و ما نحن بمعذّبین ... و ما أمولکم و لا أولـدکم بالّتی تقرّبکم عندنا زلفی
3 - انسان ها، حتی مترفان، داشتن قرب و منزلت در پیشگاه خدا را شایق و دوستداراند.
نحن أکثر أمولاً و أولـدًا ... و ما أمولکم و لا أولـدکم بالّتی تقرّبکم عندنا زلفی
4 - آنچه موجب قرب و منزلت در پیشگاه خداوند است، ایمان و عمل صالح می باشد.
و ما أمولکم و لا أولـدکم بالّتی تقرّبکم عندنا زلفی إلاّ من ءامن و عمل صـلحًا
5 - پاداش مؤمنان دارای عمل صالح، دوچندان است.
إلاّ من ءامن و عمل صـلحًا فأُولـئک لهم جزاء الضعف
6 - مؤمنان دارای عمل صالح، همواره در غرفه های بهشت، در امنیت خواهند بود.
إلاّ من ءامن و عمل صـلحًا ... و هم فی الغرفـت ءامنون
7 - در بهشت، غرفه های گوناگون و متعددی برای یک مؤمن دارای عمل صالح هست.
و هم فی الغرفـت ءامنون
8 - ایمن بودن از هر گزند و خطری، مطلوب و پسندیده است.
و هم فی الغرفـت ءامنون
9 - مؤمنان دارای عمل صالح، از عذاب الهی درامان اند.
و ما نحن بمعذّبین ... و ما أمولکم ... تقرّبکم عندنا... إلا من ءامن ... و هم ... ءامنون
برداشت یاد شده بدان احتمال است که «آمنون» در این آیه، تعریض به «ما نحن بمعذّبین» در آیه 35 باشد.
10 - ثمربخشی هر یک از ایمان و عمل صالح، منوط به توأم بودن آن دو است.
إلاّ من ءامن و عمل صـلحًا فأُولـئک لهم جزاء الضعف
11 - مال و فرزند در صورتی می توانند نقش معنوی داشته باشند، که با ایمان و عمل صالح همراه باشند.
و ما أمولکم و لا أولـدکم بالّتی تقرّبکم عندنا زلفی إلاّ من ءامن و عمل صـلحًا
12 - «عن أبی بصیر قال: ذکرنا عند أبی جعفر(ع) من الأغنیاء من الشیعة فکأنّه کره ما سمع فیهم قال: یا أبامحمد إذا کان المؤمن غنیًّا و صولاً له معروف إلی أصحابه أعطاه اللّه أجر ما ینفق فی البرّ، أجره مرّتین ضعفین لأنّ اللّه تعالی یقول فی کتابه «و ما أموالکم و لا أولادکم بالّتی تقرّبکم عندنا زلفی إلاّ من آمن و عمل صالحاً فأُولـئک لهم جزاء الضعف بما عملوا و هم فی الغرفات آمنون»;(1)
از ابی بصیر روایت شده که نزد امام باقر(ع) صحبت از [بدگویی] اغنیای شیعه شد و گویا امام(ع) از شنیدن سخنان ما ناخشنود گردید و فرمود: ای ابامحمد! (کنیه ابوبصیر) آن گاه که مؤمن ثروتمند و اهل صله رحم باشد و نیکی به یاران کند، خداوند پاداش آنچه را که در نیکی انفاق نموده است، دو برابر عطا نماید; چون خداوند ـ تبارک و تعالی ـ در قرآنش می فرماید: (و ما أموالکم و لا أولادکم بالتی...)».
13 - «عن أمیرالمؤمنین(ع): إنّ المؤمن یعمل لثلاث من الثواب إمّا لخیر [الدنیا ]...[و إمّا لخیر الآخرة] فإن اللّه عزّوجلّ... إذا کان یوم القیامة حسبت لهم حسناتهم ثمّ أعطاهم بکلّ واحدة عشر أمثالها إلی سبعمأة ضعف قال اللّه عزّوجلّ:... «أُولـئک لهم جزاء الضعف بما عملوا...»...;(2)
از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده که مؤمن برای رسیدن به یکی از سه ثواب کار خیر انجام می دهد: یا برای رسیدن به خیر دنیا... و یا برای رسیدن به خیر آخرت. پس خدای عزّوجلّ... هرگاه قیامت برپا شود، برای مؤمنان حسناتشان را حساب می کند و برای هر یک حسنه، ده برابر تا هفتصد برابر پاداش می دهد. خدا می فرماید: ...(أُولـئک لهم جزاء الضعف بما عملوا...)...».
ارزشها
ملاک ارزشها 11
انسان
علایق انسان 3
انفاقگران
پاداش مضاعف انفاقگران 12
ایمان
آثار ایمان 4، 10، 11; ایمان و عمل صالح 10
بهشت
کاخهای بهشت 6، 7
تقرب
عوامل تقرب 1، 4
ثروت
نقش ثروت 12
خطر
اهمیت مصونیت از خطر 8
روایت 12، 13
صالحان
امنیت اخروی صالحان 6; پاداش مضاعف صالحان 5; فضایل صالحان 6، 7; مصونیت صالحان 9; نعمتهای اخروی صالحان 7
عذاب
عوامل مصونیت از عذاب 2; مصونیت از عذاب 9
علایق
علاقه به تقرب خدا 3
عمل صالح
آثار عمل صالح 4، 10، 11
فرزند
ارزش فرزند 11; نقش فرزند 1، 2
مال
ارزش مال 11; نقش مال 1، 2
مؤمنان
امنیت اخروی مؤمنان 6; پاداش مضاعف مؤمنان 5، 13; فضایل مؤمنان 6، 7، 12; مصونیت مؤمنان 9; نعمتهای اخروی مؤمنان 7
مرفهان
علایق مرفهان 3
پی نوشت ها :
1. علل الشرایع، ص 604، ب 385، ح 73; بحارالأنوار، ج 69، ص 63، ح 10.
2. مصنفات شیخ مفید، ج 13، (أمالی)، ص 262; بحارالأنوار، ج 74، ص 386، ح 11.
تصاویر ضمیمه
