تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الممتحنه – آیه 7 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

عَسَی اللَّهُ أَن یَجْعَلَ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَ الَّذینَ عَادَیْتُم مِّنْهُم مَّوَدَّةً وَاللَّهُ قَدیرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ

امید است که خدا میان شما و کسانی از آنان که با آنها دشمنی دارید [با مسلمان شدنشان] دوستی برقرار کند، و خدا توانا است و خداوند آمرزگار و رحیم است.

 

1 - امیدبخشی خداوند به مؤمنان مدینه، درباره اصلاح روابط آنان و اهل مکه

 

عسی اللّه أن یجعل بینکم و بین الذین عادیتم منهم مودّة

 

2 - نویدبخشی خداوند، به منتهی شدن برائت مؤمنان از مشرکان، به فرجامی نیک و مودّت آفرین

 

عسی اللّه ... مودّة

با توجه به این که آیاتِ برائت از مشرکان، نگرانی تداوم جنگ و ستیز با ایشان را تداعی می کند; این آیه می تواند زداینده این نگرانی باشد.

 

3 - رفع نگرانی از مؤمنان مدینه از سوی خداوند، نسبت به آینده بازماندگان ایشان در مکه

 

عسی اللّه ... مودّة

با توجه به این که شأن نزول آیات پیشین، حرکتی بود که از حاطب بن أبی بلتعه ـ به انگیزه مصونیت دادن خانوده اش در مکه ـ صورت گرفته بود; خداوند پس از نفی شیوه وی، با این نوید به او و امثالش، نوعی اطمینان بخشیده است.

 

4 - اخبار ضمنی خداوند، از فتح مکه به دست مسلمانان *

 

عسی اللّه ... مودّة

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که این مودّت، عملاً با فتح مکه تحقق یافت.

 

5 - مودّت فراگیر اجتماعی، در پرتو ایمان و حاکمیت توحیدی، فرجام تلاش، مجاهدت ها و مقاومت های اهل ایمان در برابر مشرکان

 

عسی اللّه أن یجعل بینکم ... مودّة

 

6 - خداوند، قادر به ایجاد تحوّل در روابط ملت ها و تبدیل خصومت ها به مودّت

 

عسی اللّه ... و اللّه قدیر

 

7 - خداوند، «قدیر» (توانای مطلق) و «غفور» (بسیار آمرزنده) و «رحیم» (مهربان) است.

 

و اللّه قدیر و اللّه غفور رحیم

 

8 - قدرت خداوند، همراه با غفران و رحمت است.

 

و اللّه قدیر و اللّه غفور رحیم

 

9 - بخشایش و رحمت الهی نسبت به خلق، در اوج قدرت و توانمندی او بر مجازات گنه کاران و عنادورزان

 

و اللّه قدیر و اللّه غفور رحیم

تقدم «قدیر» بر صفت «غفور رحیم»، می تواند اشاره به مطلب بالا داشته باشد.

 

10 - رحمت و غفران گسترده الهی، پشتوانه بخشایش گناه اهل مکه و پیدایش مودّت میان آنان و مؤمنان

 

عسی اللّه أن یجعل بینکم ... و اللّه غفور رحیم

از ارتباط میان «واللّه غفور رحیم» با صدر آیه ـ که نوید به اصلاح روابط مؤمنان مدینه و مکیان ستیزه جو را دربردارد ـ استفاده می شود که آن عداوت ها، پایان خواهد یافت و معاندان به سوی توبه روی خواهند آورد و رحمت و غفران گسترده الهی آنان را دربرخواهد گرفت و در پرتو این رحمت و آمرزش، مودّت حاصل خواهد شد.

اسماوصفات

رحیم 7; غفور 7; قدیر 7

ایمان

آثار ایمان 5

تبری

فرجام تبری از مشرکان 2

تحولات اجتماعی

منشأ تحولات اجتماعی 6

جهاد

آثار جهاد 5

خدا

آثار آمرزشهای خدا 10; آثار رحمت خدا 10; آمرزشهای خدا 8، 9; افعال خدا 3; بشارتهای خدا 1، 2; رحمت خدا 8، 9; قدرت خدا 6، 9; ویژگیهای قدرت خدا8

قرآن

پیشگوییهای قرآن 4

مؤمنان

آثار استقامت مؤمنان 5; تبری مؤمنان 2; عوامل محبت مؤمنان 5

مؤمنان مدینه

امیدواری مؤمنان مدینه 1; رفع نگرانی از مؤمنان مدینه 3

مدینه

دوستی اهل مدینه و اهل مکه 1

مکه

پیشگویی فتح مکه 4; خانواده مهاجران به مکه 3; زمینه آمرزش اهل مکه 10; زمینه محبت اهل مکه 10; محبت اهل مکه به مؤمنان 10