تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الممتحنه – آیه 6 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِیهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَمَن یَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ

همانا برای شما در [روش] آنان (ابراهیم و هم فکرانش) سرمشقی نیکو است، برای کسی که به خدا و روز واپسین امید دارد; و کسی که روی برتابد [بداند که] خداوند خود بی نیاز و ستوده است.

 

1 - شیوه ابراهیم(ع) و همگامان آن حضرت، الگویی شایسته برای موحدان

 

لقد کان لکم فیهم أسوة حسنة

 

2 - دعاها و نیایش های ابراهیم(ع) و همگامانش، الگویی شایسته برای یکتا پرستان

 

ربّنا ... لقد کان لکم فیهم أسوة حسنة

تکرار الگو بودن ابراهیم(ع) پس از دعای «ربّنا...»، می رساند که آن حضرت نه تنها در میدان برائت از مشرکان; بلکه در شیوه دعا نیز شایان پیروی است.

 

3 - ارائه الگو برای تربیت و تکامل موحدان در مسیر ارزش ها، از روش های تربیتی قرآن

 

لقد کان لکم فیهم أسوة حسنة

از تکرار این نکته که ابراهیم(ع) و همگامان آن حضرت برای مسلمانان الگو هستند; مطلب بالا استفاده می شود.

 

4 - امیدواران به لطف خدا و معتقدان به روز جزا، بهره مند از الگوهای شایسته و الهی

 

لقد کان لکم فیهم ... لمن کان یرجوا اللّه

 

5 - نارسایی های معنوی و باورهای نادرست، مانع درس آموزی انسان از الگوهای شایسته

 

أسوة حسنة لمن کان یرجوا اللّه و الیوم الأخر

تصریح به «لمن کان یرجوا...» در حقیقت می رساند که هر چند ابراهیم(ع)، الگویی برای همگان است; اما تنها کسانی از این الگو درس می گیرند که از روح معنویت (امید به رحمت حق) و ایمان به قیامت برخوردار باشند و اشخاصی که چنین نباشند; بهره ای نخواهند برد.

 

6 - امیدواری به رحمت خدا و باورمندی به قیامت، زمینه ساز روآوری انسان به توکل، انابه و نیایش

 

ربّنا علیک توکلنا ... لقد کان لکم فیهم أسوة حسنة لمن کان یرجوا اللّه و الیوم الأخر

در صورتی که الگو بودن، نظر به محتوای آیات پیشین داشته باشد ـ که درباره توکل، توبه و نیایش بود ـ تعبیر «لمن کان...» افاده مطلب بالا می کند.

 

7 - روی گردانان از شیوه برائت و عبادت ابراهیمی، ناتوان از آسیب رسانی به خدای بی نیاز و ستوده

 

و من یتولّ فإنّ اللّه هو الغنیّ الحمید

 

8 - اعمال نیک و بد خلق، بی تأثیر در ذات بی نیاز و ستوده خداوند

 

و من یتولّ فإنّ اللّه هو الغنیّ الحمید

 

9 - خداوند، یگانه «غنی» (بی نیاز) و «حمید» (ستوده) است.

 

فإنّ اللّه هو الغنیّ الحمید

 

10 - غنا و بی نیازی خداوند، مبرّا از هرگونه صفات ناستوده

 

فإنّ اللّه هو الغنیّ الحمید

وصف «الحمید» پس از «الغنیّ»، می تواند تعریض بدان داشته باشد که توانمندی و غنای خداوند، همچون دیگر توانمندان نیست که با بخل، آز و محدودیت در توانمندی و... آمیخته باشد.

 

11 - برنامه برائت از مشرکان و نهی از مودّت با ایشان، در جهت مصالح خود مؤمنان و نه خداوند

 

و من یتولّ فإنّ اللّه هو الغنیّ الحمید

با توجه به این که این آیات، در ادامه نهی مؤمنان از مودّت مشرکان است، تعبیر «و من یتوّل...» بیانگر مطلب یاد شده است.

ابراهیم(ع)

اهمیت دعای ابراهیم(ع) 2; اهمیت دعای پیروان ابراهیم(ع) 2

اسماوصفات

حمید 9; غنی 9

الگو

نقش الگو 3

الگوگیری

الگوگیری از ابراهیم(ع) 1، 2; الگوگیری از پیروان ابراهیم(ع) 1، 2; موانع الگوگیری 5

امیدواران

الگوی امیدواران به لطف خدا 4

امیدواری

آثار امیدواری به رحمت خدا 6

انابه

زمینه انابه 6

ایمان

آثار ایمان به قیامت 6

بینش

آثار بینش باطل 5

تبری

تبری از مشرکان 11; روش تبری 7

تربیت

روش تربیت 3

توکل

زمینه توکل 6

حمد

حمد خدا 8

خدا

تنزیه خدا 10; زیان به خدا 7; ویژگیهای بی نیازی خدا 10

دعا

زمینه دعا 6

عمل

آثار عمل پسندیده 8; آثار عمل ناپسند 8

قیامت

مؤمنان به قیامت 4

مؤمنان

الگوی مؤمنان 4; مصالح مؤمنان 11

مشرکان

ممنوعیت دوستی با مشرکان 11

موحدان

الگوی موحدان 1، 2; زمینه تکامل موحدان 3