تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الماعون– آیه7– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ

و از عاریه دادن چیزی خودداری می نمایند.

 

1 - کسانی که از عاریه دادن لوازم منزل، دریغ ورزیده، احتیاجات مردم را نادیده می گیرند، گرفتار نفرین خدایند و عذاب جهنم، فرجام آنان است.

 

فویل ... و یمنعون الماعون

«ماعون»، عنوان عامی برای اثاثیه منزل، از قبیل دیگ، تبر، و کاسه است (مصباح). این کلمه به معنای کار خیر و باران و آب و هر چیز نافع نیز می آید (قاموس). ریشه آن «مَعْن» (چیزی که کم و آسان باشد) است و برخی اصل آن را «معونة» (ابزار کمک دهنده) دانسته اند. (صحاح اللغة)

 

2 - بی اعتقادی به معاد و پاداش و کیفر الهی، مایه بی تفاوتی انسان در برابر ضروریات زندگی مردم

 

أرءیت الذی یکذّب بالدین ... و یمنعون الماعون

 

3 - لزوم رد نکردن مراجعه کنندگان و کمک خواهان و تأمین احتیاجات مردم

 

فویل ... الذین ... و یمنعون الماعون

 

4 - خواندن نماز، بدون تصمیم بر امدادرسانی به نیازمندان، غفلت از «حقیقت نماز» است.

 

الذین هم عن صلاتهم ساهون ... و یمنعون الماعون

 

5 - بی اعتنایی به نماز، زمینه ساز بازماندن انسان از کمک به مردم

 

عن صلاتهم ساهون ... و یمنعون الماعون

 

6 - مضایقه کردن نمازگزاران غافل و ریاکار، از عاریه دادن لوازم زندگی خود به نیازمندان، نکوهیده تر از یتیم آزاری و بی توجّهی به فقیران است.

 

الذی یدعّ الیتیم ... و لایحضّ ... فویل للمصلّین . الذین ... و یمنعون الماعون

با آن که تعبیر «فویل للمصلّین»، ادامه بیان اوصاف کسانی است که جزای الهی را تکذیب کردند; ولی حرف «فاء» و تغییر سیاق، نشانگر تفاوت درجه آن با دو وصف قبل است. بنابراین وصفی که در این آیه، از ویژگی های همان «مصلّین» شمرده شده است، نارواتر از اوصافی است که در آیه دوم و سوم آمده بود.

 

7 - «قال أبوعبداللّه(ع) ... قوله عزّوجلّ «و یمنعون الماعون» قال: هو القرض یُقْرِضُه و المعروف یصطنعه و متاع البیت یعیره و منه الزکاة;(1)

 

امام صادق(ع) [درباره] سخن خدای عزّوجلّ «و یمنعون الماعون» فرمود: ماعون، قرضی است که [انسان] به دیگری می دهد و کار نیکی است که [درباره دیگران ]انجام می دهد و وسایل خانه است که عاریه می دهد و از [مصادیق] ماعون، زکات است».

بخل

زمینه بخل 5; عوامل بخل 2

بخیلان

فرجام بخیلان 1; نفرین بر بخیلان 1

جهنم

موجبات جهنم 1

خانه

اهمیت عاریه اثاث خانه 7; عاریه اثاث خانه 1

خدا

آثار تکذیب پاداشهای خدا 2; آثار تکذیب کیفرهای خدا 2

روایت 7

زکات

اهمیت زکات 7

عمل صالح

اهمیت عمل صالح 7

غفلت

آثار غفلت از نماز 5; سرزنش غفلت از فقرا 6; غفلت از نماز 4

قرض

اهمیت قرض 7

معاد

آثار تکذیب معاد 2

نفرین خدا

مشمولان نفرین خدا 1

نمازگزاران

سرزنش نمازگزاران بخیل 6

نیازمندان

اهمیت تأمین نیازمندان 1، 3، 4

یتیم

سرزنش اذیت یتیم 6

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 3، ص 499، ح 9; نورالثقلین، ج 5، ص 679، ح 19.