تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الضحی– آیه7- کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَوَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدَی

و ناآگاهت یافت و راهنمایی کرد.

1 - پیامبر(ص)، پیش از دریافت هدایت های الهی، از شریعت اسلام و احکام قرآن بی خبر بود.

و وجدک ضالاًّ فهدی

ضلالت دو گونه است: 1. تحیّر در علوم نظری مانند توحید; 2. سرگردانی در علوم عملی نظیر احکام شرعی (مفردات راغب). درباره پیامبر(ص) به قرینه آیه «ما ضلّ صاحبکم...» (النجم/2) ـ که ضلالت را از آن حضرت منتفی می داند ـ مراد دومین نوع است; یعنی، پیامبر(ص) آنچه را بعد از بعثت با نزول قرآن پی برد، پیش از بعثت نمی دانست.

2 - خداوند، پیامبر(ص) را به شریعت اسلام آگاه ساخت.

فهدی

3 - هدایت یافتن پیامبر(ص) به شریعت اسلام، پس از ناآگاهی از آن، نعمتی بزرگ از جانب خداوند

و وجدک ضالاًّ فهدی

آیه شریفه در مقام امتنان بر پیامبر(ص) و برشمردن یکی از نعمت های بزرگ خداوند است و به همین جهت، نمی توان آن را مربوط به گم شدن آن حضرت در نزد حلیمه، یا عبدالمطلب و یا ابوطالب دانست آنگونه که برخی احتمال داده اند; زیرا این امور نه ویژه پیامبر(ص) بوده و نه اهمیتی فوق العاده دارد.

4 - بی خبری از هدایت های الهی، گمراهی است.

و وجدک ضالاًّ فهدی

ضلالت و هدایت، دارای مراتب است و عدم آگاهی پیامبر(ص) پیش از بعثت، به معارفی که پس از بعثت بر آن حضرت نازل شد، در آیه شریفه نوعی ضلالت قلمداد شده است که با بعثت، به هدایت تبدیل شد.

5 - خداوند، با یادآوری امداد ویژه خویش برای آشنا شدن پیامبر(ص) با معارف دین، بر دور بودن آن حضرت از قهر و خشم خود تأکید کرد.

ما ودّعک ربّک و ما قلی ... و وجدک ضالاًّ فهدی

تذکر

فلسفه تذکر امدادهای خدا 5

خدا

آثار جهل به هدایتهای خدا 4; تعالیم خدا 2; دلایل رضایت خدا 5; مراتب نعمتهای خدا 3

رضایت خدا

مشمولان رضایت خدا 5

گمراهی

موارد گمراهی 4

محمد(ص)

امداد به محمد(ص) 5; تاریخ محمد(ص) 1، 3; فضایل محمد(ص) 5; معلم محمد(ص) 1، 2; محمد(ص) قبل از هدایتهای خاص خدا 1; منشأ اسلام شناسی محمد(ص) 1، 2، 5; منشأ تعلیم قرآن محمد(ص) 1; منشأ علم محمد(ص) 1، 2

نعمت

نعمت اسلام شناسی محمد(ص) 3

نعمتهای خدا

مشمولان نعمتهای خدا 3