تفسیر آیات قرآن کریم – سوره العلق– آیه8- کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ إِلَی رَبِّکَ الرُّجْعَی

به یقین بازگشت فقط به سوی پروردگار تو است.

1 - بازگشت هر موجودی به خداوند است.

إنّ إلی ربّک الرجعی

2 - خداوند، مرجع و مقصد نهایی همه انسان ها است.

إنّ إلی ربّک الرجعی

آیات پیشین، نشان می دهد که مصداق بارز «رجعی» بازگشت انسان ها است.

3 - خداوند، کیفر دهنده طغیان گران و تهدید کننده آنان به کیفرهای اخروی است.

لیطغی ... إنّ إلی ربّک الرجعی

مراد از بیان بازگشت انسان ها به خداوند، توجّه دادن طغیان گران ـ که در آیات پیشین مطرح بودند ـ به کیفرهای الهی است.

4 - توجّه به بازگشت انسان ها به خداوند، زمینه ترک طغیان

إنّ الإنسـن لیطغی ... إنّ إلی ربّک الرجعی

5 - بازگشت انسان ها به خداوند و به کیفر رسیدن طغیان گران، جلوه های ربوبیت خداوند و در راستای تدبیر امور انسان ها است.

ربّک

ضمیر خطاب در «ربک»، ممکن است خطاب به هر کس باشد که سخن را می شنود.

6 - بازگشت انسان ها به خداوند، دلیل نیازمندی آنان به او است.

أن رءاه استغنی . إنّ إلی ربّک الرجعی

7 - خداوند، پیامبر(ص) را به تدبیر امور آن حضرت و مجازات اخروی مخالفان طغیان گر او، وعده داد.

لیطغی ... ربّک

خطاب در «ربّک»; چه ویژه پیامبر(ص) باشد و چه هر مخاطبی را شامل گردد ـ که در نتیجه پیامبر(ص) بارزترین مصداق مورد نظر خواهد بود ـ برداشت یاد شده استفاده می شود.

انسان

دلایل نیازمندی انسان ها 6; فرجام انسان ها 2; مربی انسان ها 5

بازگشت به خدا 1، 2، 5، 6

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 1، 5

خدا

تهدیدهای خدا 3; کیفرهای خدا 3; نشانه های ربوبیت خدا 5; وعده های خدا 7

ذکر

آثار ذکر بازگشت به خدا 4

طغیان

زمینه اجتناب از طغیان 4

طغیانگران

تهدید طغیانگران 3; کیفر اخروی طغیانگران 3، 7; کیفر طغیانگران 5

محمد(ص)

کیفر اخروی مخالفان محمد(ص) 7; وعده به محمد(ص) 7

موجودات

فرجام موجودات 1

نیازها

نیاز به خدا 6