تفسیر آیات قرآن کریم – سوره التحریم– آیه8– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحًا عَسَی رَبُّکُمْ أَن یُکَفِّرَ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ یَوْمَ لَا یُخْزی اللَّهُ النَّبیَّ وَالَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعَی بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَبأَیْمَانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ

ای کسانی که ایمان آورده اید! به درگاه خدا توبه کنید، توبه ای خالصانه; امید است پروردگارتان بدی هایتان را از شما بزداید و شما را به بوستان هایی درآورَد که از پایین آنها نهرها جریان دارد در روزی که خداوند این پیامبر و کسانی را که با او ایمان آورده اند رسوا نمی کند; نور آنان در پیش رویشان و از جانب راستشان می شتابد، می گویند: پروردگارا! نور ما را برایمان کامل کن و ما را بیامرز، بی شک تو بر هر چیزی توانایی.

 

1 - توصیه خداوند به مؤمنان، مبنی بر توبه خالص و صادقانه (توبه نصوح) به درگاه الهی

 

یـأیّها الذین ءامنوا توبوا إلی اللّه توبة نصوحًا

«نصوح» (از ماده «نُصح» در مقابل «غش»)، صیغه مبالغه و به معنای خلوص و صدق است. بنابراین توبه نصوح; یعنی، توبه خالصانه و صادقانه.

 

2 - مؤمنان، هرگز از خطا و گناه مصون نبوده و نیازمند به توبه خالصانه به درگاه الهی اند.

 

یـأیّها الذین ءامنوا توبوا إلی اللّه توبة نصوحًا عسی ربّکم أن یکفّر عنکم سیّئاتکم

 

3 - توبه خالصانه، عامل زدایش بدی ها و کفّاره گناهان

 

توبوا إلی اللّه ... عسی ربّکم أن یکفّر عنکم سیّئاتکم

 

4 - خالصانه و صادقانه بودن توبه، شرط پذیرش آن از سوی خداوند است.

 

توبوا إلی اللّه توبة نصوحًا

 

5 - توبه خالصانه، عامل ورود به بهشت

 

توبوا إلی اللّه توبة نصوحًا ... و یدخلکم جنّـت

 

6 - توبه خالصانه، موجب امیدواری بندگان به لطف و عنایت خداوند است.

 

توبوا إلی اللّه توبة نصوحًا عسی ربّکم

مطلب یاد شده، از تعبیر «عسی ربّکم» استفاده می شود.

 

7 - نقش سازنده امید، در انگیزش انسان به توبه و رجوع به درگاه الهی

 

توبوا إلی اللّه توبة نصوحًا عسی ربّکم أن یکفّر عنکم سیّئاتکم و یدخلکم جنّـت

 

8 - بهشت، دارای بوستان های متعدد با نهرهای روان در قسمت زیرین آنها

 

جنّـت تجری من تحتها الأنهـر

«جنّة» (مفرد «جنّات») به معنای بوستان است.

 

9 - پیامبر(ص) و مؤمنان همراه او، به دور از هرگونه خذلان و رسوایی و برخوردار از کرامت و عزّت در قیامت

 

یوم لایخزی اللّه النبیّ و الذین ءامنوا معه

 

10 - کافران، دچار خذلان و رسوایی در عرصه قیامت

 

یوم لایخزی اللّه النبیّ و الذین ءامنوا معه

استثنا شدن پیامبر(ص) و مؤمنانِ همراه او از خذلان روز قیامت، بیانگر آن است که دیگران (کافران) دچار آن خواهند بود.

 

11 - ایمان و همراهی در امر دین، موجب مصونیت از خذلان اخروی است.

 

یوم لایخزی اللّه النبیّ و الذین ءامنوا معه

موضوع تعاون و همراهی در برداشت یاد شده، از تعبیر «معه» استفاده می شود.

 

12 - حضور مؤمنان در عرصه قیامت، با درخشش نور از وجود آنان

 

نورهم یسعی بین أیدیهم و بأیمـنهم

 

13 - مؤمنان در عرصه قیامت، از خداوند خواستار اتمام و ازدیاد نور خویش اند.

 

یقولون ربّنا أتمم لنا نورنا

 

14 - ایمان و تعاون در امر دین، موجب نورانیت انسان ها در عرصه قیامت

 

نورهم یسعی بین أیدیهم و بأیمـنهم یقولون ربّنا أتمم لنا نورنا

 

15 - مؤمنان در عرصه قیامت، خواستار آمرزش الهی اند.

 

و اغفرلنا

 

16 - ایمان و همراهی در امر دین، موجب جلب آمرزش الهی

 

و الذین ءامنوا معه ... یقولون ... و اغفرلنا

 

17 - خداوند، بر هر چیزی توانا است.

 

إنّک علی کلّ شیء قدیر

 

18 - قدرت خداوند، مطلق و بی پایان است.

 

إنّک علی کلّ شیء قدیر

 

19 - قدرت مطلق و بی پایان خداوند، مقتضی امید و دلبستگی مؤمنان به استجابت دعایشان در درگاه الهی

 

یقولون ربّنا أتمم لنا نورنا و اغفرلنا إنّک علی کلّ شیء قدیر

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که جمله «إنّک علی کلّ شیء قدیر» در مقام تعلیل برای دعاها و درخواست های مؤمنان از خداوند است.

 

20 - «عن أبی الصَّباح الکِنانیّ، قال: سألت أباعبداللّه(ع) عن قول اللّه عزّوجلّ: «یا أیّها الذین آمنوا توبوا إلی اللّه توبة نصوحاً» قال: یتوب العبد من الذنب ثمّ لایعود فیه;(1)

 

ابوالصباح کنانی گوید: از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند عزّوجلّ: «...توبوا إلی اللّه توبة نصوحاً» سؤال کردم، فرمود: [توبه نصوح ]آن است که بنده از گناه توبه کند و به آن بازنگردد».

 

21 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال: التوبة النصوح أن یکونَ باطنُ الرّجل کظاهره و أفضل;(2)

 

امام صادق(ع) فرمود: توبه نصوح آن است که باطن و نهان شخص مثل ظاهرش و [بلکه] بهتر باشد».

 

22 - «عن أبی عبداللّه(ع) فی قول اللّه عزّوجلّ: «توبوا إلی اللّه توبة نصوحاً» قال: هو صوم «یوم الأربعاء» و «یوم الخمیس» و «یوم الجمعة»;(3)

 

از امام صادق(ع) درباره سخن خدای عزّوجلّ «توبوا إلی اللّه توبة نصوحاً» روایت شده که توبه نصوح، روزه گرفتن در روزهای چهارشنبه، پنج شنبه و جمعه است». شاید مراد این باشد که روزه در این ایّام، مانند توبه نصوح موجب آمرزش گناهان است و شاید مقصود این باشد که از شرایط توبه نصوح، روزه گرفتن در این ایّام است.

آمرزش

عوامل آمرزش 16، 22

اسماوصفات

قدیر 17

امیدواری

آثار امیدواری 7; امیدواری به اجابت دعا 19; امیدواری به لطف خدا 6; عوامل امیدواری 6

انگیزش

عوامل انگیزش 7

ایمان

آثار ایمان 11، 14، 16

بازگشت به خدا

زمینه بازگشت به خدا 7

بهشت

تعدد باغهای بهشت 8; موجبات بهشت 5; نهرهای بهشت 8

تعاون

آثار تعاون 11، 14، 16

توبه

آثار توبه 5; آثار توبه نصوح 3، 6; توبه نصوح 1، 2، 4; زمینه توبه 7; شرایط توبه نصوح 22; شرایط قبول توبه4; مراد از توبه نصوح 20، 21، 22

خدا

توصیه های خدا 1; درخواست از خدا 13; قدرت خدا17; وسعت قدرت خدا 18، 19

رسوایی

عوامل مصونیت از رسوایی اخروی 11

روایت 20، 21، 22

روزه

آثار روزه 22; روزه در پنج شنبه 22; روزه در جمعه 22; روزه در چهارشنبه 22

کافران

ذلت اخروی کافران 10; رسوایی اخروی کافران 10

گناه

عوامل تکفیر گناه 3

مؤمنان

آمرزش مؤمنان 15; توصیه به مؤمنان 1; خطای مؤمنان 2; خواسته های اخروی مؤمنان 13، 15; عزت اخروی مؤمنان 9; فضایل مؤمنان 9; گناهکاری مؤمنان 2; موجبات امیدواری مؤمنان 19; مؤمنان در قیامت 12، 13، 15; مؤمنان و ذلت 9; مؤمنان و رسوایی 9; نورانیت اخروی مؤمنان 12; نیازهای مؤمنان 2

محمد(ص)

عزت اخروی محمد(ص) 9; فضایل محمد(ص) 9; محمد(ص) و ذلت 9; محمد(ص)و رسوایی 9

نور

درخواست ازدیاد نور 13

نورانیت

موجبات نورانیت اخروی 14

نیازها

نیاز به توبه 2

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 2، ص 432، ح 3; نورالثقلین، ج 5، ص 374، ح 29.

2. معانی الأخبار، ص 174، ح 3; نورالثقلین، ج 5، ص 373، ح 27.

3. معانی الأخبار، ص 174، ح 2; نورالثقلین، ج 5، ص 373، ح 26.