تفسیر آیات قرآن کریم – سوره العلق– آیه12- کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَوْ أَمَرَ بالتَّقْوَی

یا به تقوا امر کند [سزای نهی کننده او چیست؟]

 

1 - بازداشتن تبلیغ کنندگان تقوا، از امر کردن مردم به آن، شگفت آور و نکوهیده است.

 

أو أمر بالتّقوی

 

2 - پیامبر(ص)، اهل تقوا و توصیه کننده دیگران به آن

 

أو أمر بالتّقوی

 

3 - نمازگزاران، دارای زمینه ای مساعد برای ترغیب دیگران به تقوا

 

إذا صلّی . أرءیت إن ... أمر بالتّقوی

 

4 - بازداشتن مردم از نماز، مایه رکود امر به تقوا است.

 

ینهی . عبدًا إذا صلّی ... أو أمر بالتّقوی

تلاش برای تبلیغ تقوا در این آیه، از آثار محتمل نماز شمرده شده است. بنابراین نماز، محرّک انسان به تبلیغ تقوا است.

 

5 - کسی که فرمان به تقواپیشگی در گفتار او نمودار یا محتمل است، هرگز نباید او را به سکوت وادار کرد.

 

أرءیت الذی ینهی ... أرءیت إن ... أمر بالتّقوی

حرف «إن»، برای شرط و بیانگر کافی بودن احتمال در این موارد است.

 

6 - بازدارندگان مردم از امر به تقوا، طغیان گر و مورد تهدید الهی اند.

 

لیطغی ... أرءیت الذی ینهی . عبدًا ... أو أمر بالتّقوی

تهدید، از سیاق آیات استفاده می شود.

 

7 - احتمال تلاش نمازگزار برای تبلیغ تقوا، نهی او را از نماز، شگفت آورتر و نکوهیده تر می سازد.

 

أرءیت الذی ینهی . عبدًا إذا صلّی . أرءیت إن ... أمر بالتّقوی

 

8 - بی توجهی به مربیان تقوا و احساس بی نیازی از آنان، نشان طغیان گری است.

 

لیطغی . إن رءاه استغنی ... ینهی . عبدًا ... أمر بالتّقوی

 

9 - لزوم تقواپیشگی و ضرورت پرهیز از خوی طغیان گری و ثروت اندوزی

 

لیطغی . أن رءاه استغنی ... أو أمر بالتّقوی

متعلق «تقوا»، ممکن است طغیان و استغنا باشد که در آیات پیشین مطرح بود.

 

10 - نهی نکردن مردم از نماز و ترغیب کردن آنان به تقوا، توصیه خداوند به طغیان گران ثروت اندوز

 

لیطغی . أن رءاه استغنی ... الذی ینهی . عبدًا إذا صلّی ... أو أمر بالتّقوی

جمله «أمر بالتقوی» ممکن است مربوط به «الذی ینهی» باشد. در این صورت مفاد آیه شریفه این خواهد بود که: به من خبر ده کسی که نمازگزار را ـ نهی می کند، اگر [به جای آن ]مردم را به تقوا امر کند [آیا برایش بهتر نیست؟]

تقوا

اهمیت تقوا 9; بی نیازی از مبلغان تقوا 8; تبلیغ تقوا 2، 3، 7; توصیه به تقوا 2، 10; تهدید مانعان از تقوا 6; سرزنش ممانعت از مبلغان تقوا 1; سرزنش نهی از تقوا 7; شگفتی ممانعت از مبلغان تقوا 1; شگفتی نهی از تقوا 7; مبلغان تقوا 2; موانع تقوا 4

ثروت اندوزان

توصیه به ثروت اندوزان 10

ثروت اندوزی

اهمیت اجتناب از ثروت اندوزی 9

خدا

توصیه های خدا 10; تهدیدهای خدا 6

طغیان

اهمیت اجتناب از طغیان 9; نشانه های طغیان 8

طغیانگران

توصیه به طغیانگران 10

متقین 2

آزادی بیان متقین 5 2; اهمیت شخصیت متقین 5 2

محمد(ص)

تبلیغ محمد(ص) 2; تقوای محمد(ص) 2; فضایل محمد(ص) 2

نماز

آثار ممانعت از نماز 4; ترک ممانعت از نماز 10

نمازگزاران

زمینه تبلیغ در نمازگزاران 3; شگفتی نمازگزاران 7