تفسیر آیات قرآن کریم – سوره العلق– آیه10- کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

عَبْدًا إِذَا صَلَّی

بنده ای را وقتی که نماز می گزارد [آیا مستحق عذاب نیست؟]

1 - پیامبر(ص)، بنده ارجمند خداوند

عبدًا

براساس شأن نزول های متعدد، مراد از «عبداً» ـ که به جهت بیان عظمت، نکره آورده شده ـ پیامبر(ص) است.

2 - پیامبر(ص)، به طور مکرر و در حضور مخالفان خویش، نماز می خواند.

إذا صلّی

از نهی مکرر ـ که مفاد فعل مضارع «ینهی» در آیه قبل است ـ اقامه مکرر نماز استفاده می شود و برخورد مخالفان پیامبر(ص) با نماز آن حضرت، نشان می دهد که نماز پیامبر(ص) از دید آنان مخفی نبوده است.

3 - نماز، جلوه عبودیت انسان است.

عبدًا إذا صلّی

4 - وادار ساختن مردم به ترک نماز، نادیده انگاشتن عبودیت آنان برای خداوند است.

أرءیت الذی ینهی . عبدًا إذا صلّی

انتخاب کلمه «عبد»، بیانگر دلیل تعجبی است که استفهام «أرءیت» بر آن دلالت داشت; یعنی، کسی که بندگان را به ترک نماز فرا می خواند، چرا به بنده بودن آنان توجّه نمی کند؟

5 - تشریع نماز، در نخستین سال های بعثت

إذا صلّی

گرچه ممکن است کیفیت نمازی که رسول خدا(ص) در آغاز بعثت می خواند، با نمازهای پنج گانه ای که برای همیشه تشریع شده است، تفاوت هایی داشته و چه بسا به سجود و قصد قربت ـ که در ذیل سوره آمده ـ اکتفا می شد; ولی آیه شریفه بر اصل تشریع عبادتی به نام «نماز» دلالت دارد.

خدا

ترک عبودیت خدا 4

عبودیت

نشانه های عبودیت 3

محمد(ص)

عبودیت محمد(ص) 1; فضایل محمد(ص) 1; محمد(ص) و مخالفان 2; نماز محمد(ص) 2

نماز

اهمیت نماز 3; تاریخ تشریع نماز 5; ممانعت از نماز 4