تفسیر آیات قرآن کریم – سوره العادیات– آیه10– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَحُصِّلَ مَا فِی الصُّدُورِ

و آنچه در سینه ها است مشخّص گردد،

1 - اسرار سینه ها (ملکات و صفات نفسانی، علاقه ها، نیت ها و افکار)، در قیامت بیرون ریخته و آشکار خواهد شد.

و حصّل ما فی الصدور

«تحصیل»، به معنای استخراج مغز از پوسته و پوشش آن است; مانند استخراج طلا از سنگ معدنی آن و اخراج گندم از کاه (مفردات). برخی آن را با تمییز، مرادف می دانند و بر همین اساس آنچه را بیخته شود، «محصّل» می گویند (کشاف). در این صورت، مراد از آن، متمایز شدن اسرار نیک و بد خواهد بود.

2 - آشکار شدن اسرار درونی انسان در قیامت، قهری و بیرون از اختیار او است.

حصّل

مجهول بودن «حصّل»، دلالت بر نکته یاد شده دارد.

3 - قیامت، روز حسابرسی نیت ها، خصلت ها و اسرار درونی است.

و حصّل ما فی الصدور

تهدید به ظهور اسرار درونی در قیامت، کنایه از تأثیر آنها در فرجام اخروی است. بنابراین انسان ها، براساس رازهای سینه خود نیز، محاسبه و کیفر خواهند شد.

4 - توجّه به برملا شدن خصلت ها و علاقه ها در قیامت، بازدارنده انسان از خوی ناسپاسی، بخل و دل بستگی به ثروت

لکنود ... أفلایعلم إذا ... و حصّل ما فی الصدور

5 - صحنه برملا شدن رازها و نیت های پنهان، هول انگیز و تهدیدی برای ناسپاسان و مال دوستان

أفلایعلم إذا ... و حصّل ما فی الصدور

6 - غفلت از فرجام اخروی و لحظه برملا شدن اسرار آدمی، شگفت آور و حالتی نکوهیده است.

أفلایعلم إذا ... و حصّل ما فی الصدور

مفعول «أفلایعلم» یا محذوف است; یعنی: «أفلایعلم مآله؟» و یا کلمه «إذا» از ظرفیة خارج شده و مفعول به قرار گرفته است; یعنی: «أفلایعلم وقت ... تحصیل ما فی الصدور؟». در این صورت مراد، توبیخ بر غفلت از حوادث آن زمان است.

انسان

حتمیت افشای راز انسان ها 2; حسابرسی راز انسان ها 3

بخل

موانع بخل 4

تذکر

تذکر افشای رازها در قیامت 4

رازها

ترسناکی افشای رازها 5; شگفتی وقت افشای رازها 6

سینه

راز سینه ها 1

علایق

موانع علاقه به ثروت 4

غفلت

سرزنش غفلت از فرجام اخروی 6; شگفتی غفلت از فرجام اخروی 6

قیامت

افشای رازها در قیامت 1، 2; افشای علایق در قیامت 1; افشای نیات در قیامت 1; اهوال قیامت 5; حسابرسی در قیامت 3; حسابرسی نیات در قیامت 3; ویژگیهای قیامت 1، 2، 3، 4، 5

کفران

موانع کفران 4

کفران کنندگان

عوامل تهدید کفران کنندگان 5

مال دوستان

عوامل تهدید مال دوستان 5