تفسیر آیات قرآن کریم – سوره البینة– آیه4- کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَمَا تَفَرَّقَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتَابَ إِلَّا مِن بَعْد مَا جَاءتْهُمُ الْبَیِّنَةُ

و کسانی که به آنان کتاب داده شد، متفرق نشدند مگر بعد از این که آن دلیل آشکار برایشان آمد.

 

1 - خداوند، بر همه امت های پیشین، اتمام حجت کرده، آنان را از برهانی آشکار، برخوردار ساخته بود.

 

و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة

 

2 - خداوند، برای تمامی انسان ها، کتاب آسمانی فرستاده است.

 

الذین أُوتوا الکتـب

تفاوتی که تعبیر «الذین اُوتوا الکتاب» با تعبیر «أهل الکتاب» دارد، ناظر به اختلاف مصادیق آنها است. «أهل الکتاب» ـ که اصطلاح خاصی است ـ تنها بر یهود و نصارا و یا به ضمیمه صابئان و مجوسیان اطلاق می گردد; ولی «الذین اُوتوا الکتاب» ـ که عنوان گروه مشخصی نیست ـ بر همه کسانی صادق است که رسولان الهی، پیام خداوند را به آنان رسانده اند; گرچه مشرک یا بی دین باشند.

 

3 - کتاب های آسمانی و برهان های روشن الهی، فاقد هرگونه زمینه تفرقه، و محوری شایسته برای وحدت

 

و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة

 

4 - دریافت کنندگان کتاب آسمانی در عصرهای گذشته، به رغم دستیابی به برهان روشن، فرقه فرقه گشته و دارای مکاتب گوناگون شدند.

 

و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة

 

5 - بروز اختلاف در میان امت های پیشین، با وجود دستیابی آنان به کتاب آسمانی و برهان، نمونه ای از انفکاک ناپذیری برخی کافران از مرام خویش; حتی با پی بردن به تضاد آن با برهان

 

لم یکن ... منفکّین ... حتّی تأتیهم البیّنة ... و ما تفرّق... إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة

 

6 - رسولان الهی در طول تاریخ، کتاب هایی پاک و استوار بر مردم تلاوت نموده، معارف آن را به همگان ابلاغ کرده اند.

 

البیّنة . رسول من اللّه یتلوا صحفًا مطهّرة . فیها کتب قیّمة ... إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة

مراد از «البیّنة» (در این آیه) جنس آن است; نه مصداقی که در آیات پیشین مراد بود; ولی بیان وضع گذشتگان به عنوان نمونه بارز، بیانگر تشابه کامل بین دو «بیّنه» است. بنابراین بیّنه گذشتگان نیز مانند بیّنه درخواستی کافران، رسولی همراه با تلاوت کتاب های مطهر و قیم بوده است.

 

7 - توجّه به سابقه دار بودن امتناعِ کفرپیشگان از پذیرش فرستادگان الهی و کتاب های آسمانی، تسلاّبخش پیامبر(ص)

 

لم یکن ... منفکّین ... و ما تفرّق الّذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة

 

8 - پیامبر(ص) و قرآن، در ادعای واهی و نادرست اهل کتاب و مشرکان، مصداق «بیّنه» نبوده و برهان درخواستی آنان را تأمین نمی کردند.

 

لم یکن ... منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة ... و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة

این آیه، تسلاّی خاطری است برای پیامبر(ص) در برابر کافرانی که حتی پس از مشاهده آن حضرت و قرآن، هنوز خود را منتظر «بیّنه» قلمداد می کردند و بیان می کند که در گذشته نیز کافران همین رویه را داشتند و آمدن بینه برای آنان اثری نداشت.

 

9 - جدایی کافران اهل کتاب و مشرکان از حرکت اسلام گرایانه دیگر هم کیشان خود، پس از اتمام حجت بر آنان بود.

 

و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة

در برداشت یاد شده «الذین اُوتوا الکتاب» همان «الذین کفروا» در آیه اول، دانسته شده است; با این فرض که مراد از آنان، کسانی اند که پس از ظهور اسلام، به آن کافر شدند.

اتحاد

عوامل اتحاد 3

اختلاف

موانع اختلاف 3

اسلام

اعراض از اسلام 9

امتها

اتمام حجت بر امتها ی پیشین 1; اختلاف امتها ی پیشین 5; تداوم کفر امتها ی پیشین 5; کتب آسمانی امتها ی پیشین 5; لجاجت امتها ی پیشین 5

انبیا

تاریخ انبیا 6; تبلیغ انبیا 6

اهل کتاب

اسلام اهل کتاب 9; اعراض اهل کتاب 9; اهل کتاب و قرآن 8; اهل کتاب و محمد(ص) 8; پوچی ادعای اهل کتاب 8; تفرقه اهل کتاب 4

خدا

اتمام حجت خدا 1; نقش خدا 2

ذکر

ذکر پیشینه کفر 7

قرآن

نقش قرآن 8

کافران

اتمام حجت با کافران 9

کتب آسمانی

پاکی کتب آسمانی 6; عمومیت کتب آسمانی 2; نقش کتب آسمانی 3; ویژگیهای کتب آسمانی 6

کفر

پیشینه کفر به رسولان خدا 7; پیشینه کفر به کتب آسمانی 7

محمد(ص)

عوامل دلداری به محمد(ص) 7; نقش محمد(ص) 8

مشرکان

اسلام مشرکان 9; اعراض مشرکان 9; پوچی ادعای مشرکان 8