وَمَا تَفَرَّقَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتَابَ إِلَّا مِن بَعْد مَا جَاءتْهُمُ الْبَیِّنَةُ
و کسانی که به آنان کتاب داده شد، متفرق نشدند مگر بعد از این که آن دلیل آشکار برایشان آمد.
1 - خداوند، بر همه امت های پیشین، اتمام حجت کرده، آنان را از برهانی آشکار، برخوردار ساخته بود.
و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة
2 - خداوند، برای تمامی انسان ها، کتاب آسمانی فرستاده است.
الذین أُوتوا الکتـب
تفاوتی که تعبیر «الذین اُوتوا الکتاب» با تعبیر «أهل الکتاب» دارد، ناظر به اختلاف مصادیق آنها است. «أهل الکتاب» ـ که اصطلاح خاصی است ـ تنها بر یهود و نصارا و یا به ضمیمه صابئان و مجوسیان اطلاق می گردد; ولی «الذین اُوتوا الکتاب» ـ که عنوان گروه مشخصی نیست ـ بر همه کسانی صادق است که رسولان الهی، پیام خداوند را به آنان رسانده اند; گرچه مشرک یا بی دین باشند.
3 - کتاب های آسمانی و برهان های روشن الهی، فاقد هرگونه زمینه تفرقه، و محوری شایسته برای وحدت
و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة
4 - دریافت کنندگان کتاب آسمانی در عصرهای گذشته، به رغم دستیابی به برهان روشن، فرقه فرقه گشته و دارای مکاتب گوناگون شدند.
و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة
5 - بروز اختلاف در میان امت های پیشین، با وجود دستیابی آنان به کتاب آسمانی و برهان، نمونه ای از انفکاک ناپذیری برخی کافران از مرام خویش; حتی با پی بردن به تضاد آن با برهان
لم یکن ... منفکّین ... حتّی تأتیهم البیّنة ... و ما تفرّق... إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة
6 - رسولان الهی در طول تاریخ، کتاب هایی پاک و استوار بر مردم تلاوت نموده، معارف آن را به همگان ابلاغ کرده اند.
البیّنة . رسول من اللّه یتلوا صحفًا مطهّرة . فیها کتب قیّمة ... إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة
مراد از «البیّنة» (در این آیه) جنس آن است; نه مصداقی که در آیات پیشین مراد بود; ولی بیان وضع گذشتگان به عنوان نمونه بارز، بیانگر تشابه کامل بین دو «بیّنه» است. بنابراین بیّنه گذشتگان نیز مانند بیّنه درخواستی کافران، رسولی همراه با تلاوت کتاب های مطهر و قیم بوده است.
7 - توجّه به سابقه دار بودن امتناعِ کفرپیشگان از پذیرش فرستادگان الهی و کتاب های آسمانی، تسلاّبخش پیامبر(ص)
لم یکن ... منفکّین ... و ما تفرّق الّذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة
8 - پیامبر(ص) و قرآن، در ادعای واهی و نادرست اهل کتاب و مشرکان، مصداق «بیّنه» نبوده و برهان درخواستی آنان را تأمین نمی کردند.
لم یکن ... منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة ... و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة
این آیه، تسلاّی خاطری است برای پیامبر(ص) در برابر کافرانی که حتی پس از مشاهده آن حضرت و قرآن، هنوز خود را منتظر «بیّنه» قلمداد می کردند و بیان می کند که در گذشته نیز کافران همین رویه را داشتند و آمدن بینه برای آنان اثری نداشت.
9 - جدایی کافران اهل کتاب و مشرکان از حرکت اسلام گرایانه دیگر هم کیشان خود، پس از اتمام حجت بر آنان بود.
و ما تفرّق الذین أُوتوا الکتـب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة
در برداشت یاد شده «الذین اُوتوا الکتاب» همان «الذین کفروا» در آیه اول، دانسته شده است; با این فرض که مراد از آنان، کسانی اند که پس از ظهور اسلام، به آن کافر شدند.
اتحاد
عوامل اتحاد 3
اختلاف
موانع اختلاف 3
اسلام
اعراض از اسلام 9
امتها
اتمام حجت بر امتها ی پیشین 1; اختلاف امتها ی پیشین 5; تداوم کفر امتها ی پیشین 5; کتب آسمانی امتها ی پیشین 5; لجاجت امتها ی پیشین 5
انبیا
تاریخ انبیا 6; تبلیغ انبیا 6
اهل کتاب
اسلام اهل کتاب 9; اعراض اهل کتاب 9; اهل کتاب و قرآن 8; اهل کتاب و محمد(ص) 8; پوچی ادعای اهل کتاب 8; تفرقه اهل کتاب 4
خدا
اتمام حجت خدا 1; نقش خدا 2
ذکر
ذکر پیشینه کفر 7
قرآن
نقش قرآن 8
کافران
اتمام حجت با کافران 9
کتب آسمانی
پاکی کتب آسمانی 6; عمومیت کتب آسمانی 2; نقش کتب آسمانی 3; ویژگیهای کتب آسمانی 6
کفر
پیشینه کفر به رسولان خدا 7; پیشینه کفر به کتب آسمانی 7
محمد(ص)
عوامل دلداری به محمد(ص) 7; نقش محمد(ص) 8
مشرکان
اسلام مشرکان 9; اعراض مشرکان 9; پوچی ادعای مشرکان 8